THU MASA
Lai Siangtho sungah akigelh
thute ni khat khit nikhat, hun khatkhit hunkhat a ki cin'na hia, aki patcil in
Pasian in a bawl nate ahun bei kuanin a suksiat kik ding hun hong naita ahih na
thu Pasian in hong phawksak na hi a, ih ki gin theih nangin tua na te a hong
piangsak hi zaw ahihi.
Tu aa bangin ahun hong naita
ahih manin sanggam aw, na kiging nai hiam? Na phawk thei nai hiam? Na kiginna
pen Lai Siangtho bang ahihiam? Kha muanna ngah nangin a ki cian taktak mah
ahihiam? Na lung muang tkatka ding hiam? Gupna ngahna tawh kisai na ki ginna
pen Lai Siangtho bang lian mah ahihiam?
Cih na ki encian kik na ding ih deih hi.
Lai Siangtho li thu guipi ihcih pen Vantung leitung abawlpa Pasian
leh Lai Siangtho sungah hong ki gelh Pasian kammal neipa theihtel ding giimna
tawh hong ki gelh hi a,
(1). Tua Pasian Vangliatna
(2). Psian a phazah leh
(3) Tua Pasian ii itna thuak
tak in ih theihtheih na ding ahihi.
Lai Siang ih simtak ciangin
ih lakdan ih siam ding kisam mahmah hi. Kha Siangtho ii hong hilh zong ih ngak
a kul ahihi. Eima ci leh sa tawh a
deihna kaih tawm ding hilo hi( Jn 16:13-15, Lk 24:45).
Gentehna:
Mi pilte in vantung aksipi
en in naungek suahna hong zon uh pen khiallo uhhi. Ahi zongin ci leh sa tawh
ngaihsun in ki lawm ding bangin Herod kumpipa kiang hong paina tak ah lam hong
khial uh hi. Naungek adingin lauhuai sak hi. Ahi zongin vangtung hong en kik uh
aa, amasa aksipi mah hilhna hong zuih kik tak ciangin naungek hong mu uh hi.
Tua aksi in Kha Siangtho ahihi( Matt 2:1-12).
Kei mah in;
Ka si sak a,
Ka hing sak hi.
Ka liam sak a,
Ka sam sak hi.
Ka khut sung pan kuamah in
hon khia theilo hi( Thuhilhkikna 32:39).
Piancil pan Mangmuhna Lai
Siangtho hoihtak sim lehang Pasian in vanglian Pasian ahihna nialna ding om
kei.
" Oh! Pasian aw, na
ziatlam khutin vanglian hi. Na ziatlam khut in galte sumai gawp hi."
" Siangtho na tawh
kidimin a vnag lian ahi....( Pai 15:6,11).
Pasian in naungek bangin
hong suah hangin amah pen, Vanglian Pasian, Tawntung Pa mah ki ci hi( Isai
9:6).
" Vantung ah ahizongin,
Leitungah ahi zongin thu neihna vang liatna khempeuh ka ngahzo hi".( Matt
28:18).
Tua Pasian in na kehmpeuh a
vangliatna tawh a piangsak hi. A vangliatna tawh uk hi. A vangliatna tawh thu
khen hi. A vangliatna tawh a kipsak kik Pasian ahihi.
(2). PASIAN A PHAZAH:
Pasian bang zah pha hiam cih
pen thu um mi khat ii dot ding dotna hilo hi. Ama pilna, haina a laklak zong
ahihi. Lai Siangtho sungah leitung vantung a piangsak Pasian in nihbang
thumbang ci na gen mialmual lo hi. Anuai abangin kician sinsen in ih mu thei
hi.
" Topa pen Pasian ahihna
thu leh Topa Pasian in Topa khat bek ahihi.(
THE LORD OUR GOD, the LORD is
one)( The LORD OUR God is one LORD) ( Thuhilhkik 6:4).
Pasian pen thum ki gawm
dingin ih upna a ki khialhna.
" Kei mah in amasa bel,
a nunung bel ka hihi. Kei lo Pasian dang omlo hi." ( Isai 44:6)
" Keimah guak in vangtungte zal in, kuama seppih lohin leitung
ka phah hi." ( Isai 44:24).
" Kei mahmah Pasian ka
hi a, eki simloh Pasian dang omlo hi".( Thuhilhkik 32:39).
" Kei mah guak in Pasian ka hi a, kei simloh
Pasian dang omlo hi( Isai 45:5)
" Kei mah bek in Pasina ka hihi. Kei mah
bek Pasian ka hihna ni suahna pan ni tumna dongin ka theih ding uh hi".(
Isai 45:5-6).
" Kei mah in Pasian ka
hi aa, kei simoh Pasian dang om lo hi. Kei mah in a dik Pasian, a gum khia
Pasian ka hihi. Kei simloh Pasian dang om lo hi". ( Isai 45:18,20).
" Tua hun ciangin Topa
Pasian pen leitung khempeuh kumpi suak dinga,
tua ni cinaign Topa Pasian in Topa khat bek, min khat bek neih ding hi."
( The LORD is one and His name ONE) ( Zech 14:9).
Zeisu in, " Thukham a lianbel in Israel
mite aw ngai un, eite Topa Psian in Topa khatbek ahihi." ( Mark 12:29).
" Pasian khat bek Pa
sung pan na khempeuh piang a,
- Tua Pasian adingin eite ih
piang hi.
-Tua Pa ahi Pasian khat bek
ih nei hi.
- Tua Topa hangin na
khempeuh piang a,
-Tua Zeisu khat bek ih nei
hi. ( Icor 8:6).
Pasian pen khatbek ahih na
th Lai Siangtho sungah kitel mahmah a, ahizongin sehnih sehthum suah ding hilo
in theician in Lai Siangtho bangin san ding na hizaw hi. Tua Pasian hong thei
telsak Kha Siangtho pen thupi mahmah leh ih ki sap mahmah thu ahihi.( Isai
11:2).
Pasian Khang Siangtho in;
·Pilna ahong pia khia,
·Ngaihsut theihna leh
hangsanna hatna hong pia khia,
·Pasian hong thei sakin
kihtakna hong pia Kha pen tua mi tungah ka pia ding hi.
II. GUMPA
KUA HIAM?
(1). Mihingte in tuni ih
phutkhak sihna pen mihing khat leh khat ii thu khenna pan ih ngah hilo in
Pasian ii thu khenna ahihi. Pasian thu khenna ahi Sihna leh Hamsiatna pan bang
ci suahtak ding cih thu pen a thupi pen ahihi. Pasian in Eden huan singgah ahi
sia leh pha ken theihna singtung pan thu khensa ahihi.
Pian 2:17
·Tua Singtung pan a gahna nei
kei ding hi.
·Na nek ni ni-in na si ding
hi ci-in thu a pia hi.
Pian 3:6
·Tua Singgah pen limci mahmah
in,
·Limtuak mahmah ahih man leh
pilna zong khang ding ci ahi manin numei in a muh ciangin,
·Tua singgah lo in ne hi. A
pasal zong pia ahih manin a ne hi.
Late 14:3
"Mi khempeuh lam khial
khinzo uh hi. A ki bangin ki sia khin uh hi. A hoih a gamta ao mkei hi. Khat na
ngawn aom kei hi."
Late 51:5
" Kei mah in ka suahcil
in amawhsa in ka suak hi. Ka nu in hong paaicil a ki pan a mawhsa ka
hihi."
Rom 6:23
" Mawhna thaman in
sihna ahihi."
( 2 ). SIHNA
PAN HONG GUMKHIA ZO PA
Pasian in ama thukhenna pen
Pasian bek mah in phiat thei hi, susia thei hi, gum khia thei a, Pasian thu
khenna pen koizum hi ta leh puah theilo, laih thei lo hi. Pasian thu khenna
zumpen leitung vantungah zum sang penpen hi a, zum dang om nawnlo hi.
Thuhilhkikna
32:39
" Kei mah in ka si sak
aa,
Ka hing sak hi.
Ka liam sak aa,
Ka dam sak hi.
Ka khut sung pan kuamah in
hon khia zolo hi"
Isai
43:11_13
" Keimah bek in Pasian
ka hi a, kei simlo gumpa dang omlo hi."
- Ni leh kha te aom ma in
kei mah in Pasian ka hi zo hi.
" Ka khut sung pan
kuamah ni hong khia zolo hi."
-Ka bawl na te kua in hong
khak tan zo hiam? ci-in Pasian in thu a pia hi.
Hosea 13:4
" Kei simloh Pasian
dang aom lam ka thei kei hi"
-Kei simloh a gum khiazo
Topa omlo hi.
Hih Lai Siangtho Pasian
kammmal ih et ciangin Pasian thu khenna pen Pasian bem mah in phel thei gumthei
bek a, tua Pasian in khat bek ahihna thu ciantak in ih thei hi.
III. HONG
BANG CI PAI HIAM?
Pasian in na khat peuhpeuh a
sep ciangin ahi mimual in bawl ngeilo a, kum tampi geel kholhna nei masa hi. A
piansak mihingte akum a kimang ding ciang tannanei hi. (Thuhilhsia 3:1-2)
sungah suah hun om a, sih hunzong om hi acih na thu ih mu hi. Gupna thu ah zong
amah bek na gumpa, hong gum Topa ahih manin kician tak in geelkhol ahihna Lai
Siangtho sungah teltak in ki mu hi.
Pasian pen Kha hi a, ci le
sa mittang tawh a ki mu theilo hangin( Jn 4:24; Pai 33:20; ITim 1:17;6:16; Heb
11:27; Jn 1:18; IJn 4:12) ama lim ama melsun in a piansak mihingte gum dingin
hong pai ciang mihing mah bangin hong pai ding cih ih thei khol hi. Tua ahih
manin Pasian hong paiding a lam-en mi khempeuhte mihing bangin hon gpai ding hi
ci-in lam-et ciang bek in hong gumpa Pasian pen ki thei tel bek ding hi.
(1). A MAHMAH HONG PAI DING
Pasian in mihingte hum
dingin amahmah hong pai ding maw! Ama tang ding khat hong sawl ding cihthu
thupi mahmah hi.
Thuhilhkik
32:39
"...ka khut sung pan
kuamah in hon khia zolo ding hi..."
Isai
43:11_13
" Kei mah bek in Pasian
kha hi a, kei simloh gumpa dang omlo hi. Ka khut sung pan kuamah in gum khia
zolo hi".
Ama tang ding kuamah hong
bawl theihlohna thu ki mu thei hi. Amahmah hong pai in hong bang ci gup ding,
bang ci lim tawh hong pai ding Pasian ii giimna en to suak lai ni.
Pasina ii ngaihsutna pen
kamsang Isaiah tungah hong ki lang ahihna thu ih mu hi. Pasian in ama pumpi
mahmah tawh hong pai ciangin Pumpi leh Kha gupna hong bang ci khen ding cih en
kik ni. Ci le sa gum masa ding maw? Kha gum masa ding ih ngaihsut ciangin Taksa
hong bawl masa ahih manin gum masa pah dinga, thu zawh ciangin Kha gum pan ding
cih Pasian dan ih mu thei hi.
Isai 35:4
"...Pasian in amahmah
hong pai suk in note hong gum ding hi."
Isai 35:5-6 Pumpi gupna masak
·Tua ciangin mittaw ten khua
hong mu ding hi.
·Bilngong ten khua hong za
ding hi.
·Khebai ten Sanang bangin
diang ding hi.
·A pau theilo ten la hong sa
ding uh hi.
Bang hang hiam cihleh gamlak ah ciktui aphul bangin zang
lei ah gun tuite hong luang ding hi.
(2) BANG CILIM TAWH HONG PAI DING
Mittang tawh ki mu theilo Pasian in Kha ahih manin leitung
mite gum dingin leitungah hong pai ciangin ama lim leh mel sunin a bawl mite
gum dingin ama bawl bang lianin mihing bangin mihing suahna tawh hong pai ding cih
anuai abangin ih mu thei hi( Pian 1:27).
Isai 9:6
·Banghang hiam cihleh eite
adingin naungek khat hong suak( mihing)
· ei te adingin tapa khat
hong ki pia hi( Numei maw Pasal cih)
·Ama liangko tungah ukna om
pai suk dinga,
·Ama minin Lamdang,
·Thu lakpa,
·Tawntung pa,
·Nop sakna kumpi kici ding
hi.
A tung aa ki
lawhna minte in Zeisu Khris in a lian mahmah Pasian ahihna hong lak
ahihi.
(3). THU
CIAMLUI PASIAN IN THU CIAMTHAK AH ZEISU KHRIS HI
Thu ciamlui sungah khat bek
ahi Pasian pen Kumpipa zong hi a, a piang sak pa zong hi-in, gumpa zong ahihi.
Mi hingte gum dingin leitungah mihing bangin hon gpianga, naungek bangin hong
suah tak ciangin siampite, lai theite, Pharisai te in tuni dongin tel zolo in
nial uh hi. Ahi zongin anuai Lai Siangtho munte ah ki ciantak in hong gen hi.
Late 24:10 (
Kumpi za nei hi)
·Mingthan gkumpi kua ahi
hiam?
·Leitung vantung a uk Pasian ahihi.
·Tua Pasian in vanglian
kumpipa ahihi.
John 18:37
·Pilat in, " Tua hihleh
nang kumpipa mah na hiam?" ci-in a dot ciangin,
·Zeisu in, " Kumpipa na
cih bangin ka hihi.
·Thuman thutak teci pang
dingin leitungah mi bangin kong suak aa, hih leitungah kong paisuk hi.
·Thuman thuthak tawh ki pawl
mi in keima thu a um hi", aci hi.
Piancilna
1:1 ( A pian sakna)
·A ki pat cil in Pasian in van leh lei a piang
sak hi.
Isai 44:24
·Nugil sung pan hong sam khia
hong teel khia in nang hong puahpha Topa Pasian th piakna in,
·Vangtung kei guak in ka zal
a,
·Pawl neilo in leitung ka
phah a,
·Na khempeuh a piangsak
Pasian ka hihi.
John 1:10
·Tuapa hih leitungah om zo
hi.
·Hih leitung in ama piansak
ahihi.
·Ahi zongin leitungin amah a
thei kei hi.
Kol 1:16
·Bang hang hiam cihleh tua
tapa in
·Vangtung leitungah aom
khempeuh, muh thei nate muh theiloh nate,
·A sangna, ukna, vangliatna,
tokhom, thuneihna te ahi zongin,
·Na khempeuh a piangsak hi.
Late 86:10 (
PASIAN)
·Topa aw nang na lia a, n a
lianpipi te na sem hi.
·Nang mah khat bek Pasian na
hihi.
Isai 40:28
·Thomas in zon gka TOPA leh
ka PASIAN aw ci-in a sam hi.
·Zeisu in, " Nang nong
muh manin nong um hi, hong mulo na pi-in hong umte in thupha a ngahzaw ding
hi," aci hi.
John
13:13-14
·Note in kei Pasian aw, cih
ahi zongin Topa aw cih ahi zongin na ci uh hi.
·Tua nong sapna uh aman mah
hi.
·Bang hang hiam cihleh kei
mah in Pasian leh Topa hi na pi-in a khe uh kong silsak leh...
Rom 9:5
·Tangtawng pek in napu napa
te tawh a ki zom ahihi.
·Khris in zong ci leh sa lam
sangah tua minam ahihi.
·Tua Khris in zon gna
khempeuh uk a, thupha a nei tawntung Pasian ahihi.
Amen.
Amen.
Ikor 8:6
·Pasian khatbek pa sung pan
na khempeuh piang a,
·Tua Topa adingin eite ih
piang hi.
·Tua PA ahi Pasian khat bek
ih nei hi.
·Tua Topa hangin na khempeuh
eite a ki pan ih piang hi.
·Tua Zeisu Khris khat ih nei
hi.
* Ahi zongin mi khempeuh in hih pilna ngah kimlo uh hi.
Isai 9:6
·Vanglian Pasian ( Al mighty
God)
·Tawntung PA...( Everlasting
Father)
Thuhilhkik
32:6
·Topa Pasian in nang hong
piansak Pa ( Is he not your Father?)
·Nang hong piangsak in om na
hong pia hilo ahihiam? ( your creator)
John 10:30
·Kei leh kapa in khat bek ka
hihi.( I and my father are one)
John 14:9
·Philipaw, note tawh hi
tanvei om khawm na pi-in hong thei nailo na hiam?
·Kei hong mu mi in Pa zong a
mu hi,
·Tua bang ahihleh bang dingin
Pa hong lak in ci na hiam?
Isai 44:6
·Isreal mite Pasian kumpi,
·Isreal mite a teelkhia
vantung leitung a uk Topa Pasian in hih bangin a gen in ah,
·Kei mah in amasa bel leh a
nunung bel ka hihi.
·Kei simloh Pasian dang om lo
hi.
Isai 48:12
·Kei mah in Pasian ka hihi.
·Kei mah in amasa bel leh
anunung bel ka hihi.
Mang 1:17-18
·Tua mipa ka muh ciangin si
dektak in, ka khephung ah ka tuk hi.
·Tua pa in a ziatlam khut ka
tungah nga in,
·Lau kei in,
·Kei mah in amsa bel leh
anunung bel ka hihi.
·A nungta tawntung Pa ka
hihi.
·Ka sihngei hangin tu in
nuntakna tawh ka ki dim hi.
·Hell khua kong khak tawhte
ka nei hi.
Mang 2:8
·A masa bel leh anunung bel
hi.
·A sih ngei hangin anungta
mipa thu piakna in...
Mang 22:13
·Keimah in Alfa ka hihi.
·Omega zong ka hihi.
·A masa bel leh anunung bel
zong ka hihi.
·A ki patna leh a tawpna zong
ka hihi.
( 4 ) TAPA CI-IN KI SAM
Tapa ci-in hong kisapna pen
mibangin hong suahna ah nu leh pa khenna ahihi. Pasal van tawh hong suak ahih
manin "tapa"ci-in hong kis am hi. Numei vantawh hong suak leh
"tanu" kici ding hi. Mihing bangin si leh sa tawh hong suak khia a,
mittang in muh theih dingin hong piang a, tua muh theih pumpi pen mittang tawh
aki mu theilo Pasian lim leh mel ahihi. Tapa hong ki cih hangin amah pen Pasian
hihna kiamtuam lo a, vanglian Pasian mah ahihi.
Kol 1:15
·Tua tapa in mittang tawh ki
mu theilo Pasian lim ahihi.
·A piang na khempeuh panin
tua upa zong ahihi.
Matt 1:23
·Tapa anei ding hi.
·Tua tapa in Emmanuel ci-in a
min ki phuak ding hi.
·Emmanuel a khiatna in,
" Eite tawh Pasian om khawm hi a cih nopna ahihi."
ITim 3:16
·Amah biak piakna ii thuthukna
in thu lian mahmah hi cih nialna ding omlo hi.
·Pasian in pumpi tawh hong ki
lang hi.
·A maanna thu Kha Siangtho
tawh hong ki lang hi.
·Vangtung mite in tua Topa
hong mu uh hi.
·Minam dang( Gentale)
ten lungdanna thu hong za uh hi.
·Leitung mite in hong um uh
hi.
·Vangliatna tawh tunglam ah
ki la to hi.
IJn 4:2-3
·Mihing bangin hong kumsuk
Zeisu Khris a sang Kha pen Pasian tawh ki pawl ahihi.
·Mihing bangin hong kumsuk
hong pai Zeisu Khris asanglo Kha pen Pasian tawh ki pawllo hi.
IIJn 1:7
·Mihing bangin a hong pai
Zeisu Khris a nial mi khempeuh Khate tu in leitungah hong lutzo hi.
(5) ZEISU
KHRIS SUNGAH A KI SEEL PASIAN HIH NATE:
Mihingte mittang tawh ih muh
theih ci le sa pumpi pen mihing te mawh maina ding a hong ki pia ding pumpi hi
a, Kha ahi Pasian in tua ci le sa pumpi sungah ki seel in om hi. Tua ahih manin
tua Zeisu Khris teltak in en in ih ngaihsut ciangin Tua Zeisu tungah mittang
tawh aki mu theilo Kha pumpi leh muh the ci le sa pumpi om hi cih ki mu khia
hi.
Kolo 2:9-10
·Pasian ii ci le sa ki cianna
in Khris sungah pumpi tawh ki lang in
kiseel in aom hi.
·Vangliatna, thuneihna, ukna
khempeuh anei tua Topa hangin note a ki cinna na ngah uh hi.
ITim 2:5
·Pasian khat bek om hi.
·Pasian leh mite kikal ah
mimah ahi hong ki kham Zeisu Khris khat bek aom hi.
Gal 3:20
·A ki kham mi in langkhat bek
tawh ki pawl ahi kei hi.
·Pasian in khat ahihi.
IIKor 5:19
·Tua thu in, Pasian in Khris
sungah om a
(6) PASIAN
TAPA CI-IN KI SAM
Ih Lai Siangtho bu 66 pen
thuciam bu 39 leh thuciam thakbu 27 ki gawm ahihi. Thuciam thak pen Zeisu Khris
hong suah dektak leh ong suah zawh thu aki pan mangmuhna dong ahihi. Thuciam
thak pen anuai a bangin ki khen lai hi.
(a) Lungdam bu ( Gospel book)
1.Matthew 1 - 28
anunung kamvai khak dong
2.Mark 1 - 16:19 avan kah dong
3.Luke 1-24:51 avan kah dong
4.John 1-21:25 kam vai khak dong
(b) Acts
- Lungdam bu 4 sung gen kholhna tangtunna leh
(c) Rom - Juda - A piang
thak sate thapiakna laikhak
(d) Mangmuhna - A hong tung
ding gimna leh Pasian geel kholh thute ci-in ki khen hi.
Hih bangin Lai Siangtho a
khenin hoihtak telin ih et ciangin Lai Siangtho lui sungah Pasian tapa ci a ki
lawhna omlo hi. A tam pen in thuciam thak hong suah khit ciang bek in a ki
lawhna ki mu thei pan hi. Pasian in leitung mite bangin zi, ta leh tu nei hilo
a, hong suahma in " Pasian tap" kici ding hi. cih Lai Siangtho sungah ih mu hi. A hong suak
ding naungek ( Pasian ci le sa pumpi) pen Joseph leh Mary te ci le sa ki tengin
ki zomin a neihta hilo a, Pasian in mihing bangin hong pai na digin Mary gilpi
hong kawmpak hi a, a gaisak pa Pasian tawh ki lo in, " Pasian tapa" a
kici hi zaw hi. Ta upa cih ciangin Pasian in zi nei in a suak masa pen cihna
hilo a, Zeisu bangin Pasal tawh ki
khial(kizom) lo in gai in a suak Zeisu mai ah kumah omlo cihna ahihi. Zeisu
nungah zong kua mah omlo hi.
Tua ahih manin Zeisu pen Kha
Siangtho lampan ki enlo in ci le sa tawh ki bulh ahih manin a ki lawhnate pan
lam ki pial in tuni ciangdong Christiante ki gam mang lai-in Zeisu tawh ki mu
nailo tampi ki om lai hi. Tua ahih manin Leitung mihingte ci le sa panin piang
hilo a, Pasian in mihing bangin hong pai na ah mihing khaici pan piang hilo hi
cih nopna in " PASIAN TAPA"
ci-in min ki pia in hong ki lo hi zaw hi.
Luke 1:32
·Tua tapa pen milian hi ding hi.
·A sangpen Pasian tapa kici
ding hi.
Luke 1:35
·Tua a Siangtho tapa pen,
·Pasian tapa kici ding hi.
Kici " ding " ci ahih manin hih hun lai tak in
om nailo hi. Kici nailo hi. Hong suak khit ciangin kici thei pan ding cihna
ahihi. Lai Siangtho kammal diakdiak " zo" cih leh " ding"
cihte hoihtak in khensiam kul hi.
Jn 1:34 Kei mahin ka mu a, hih pa in
Pasian tapa hi ci-in teci ( theihpihna) ka pang hi.
Pasian tapa ih cih pen
leitung pan aa piang hilo hi cih thei pihna hi zaw hi.
Jn 8:23
·Note in nuai lam mi na hi uh
hi.
·Kei mah in tunglam mi ka hihi.
·Note in hih leitung pan in a
piang na hi uh hi.
·Kei mah in leitung pan a
piang ka hi kei hi.
(7) HIH
LEITUNGAH HONG PAI NA:
Thu um mite in thu ih nget
ciangin, Vantungah aom kote Pasian aw, kici hamtang hi. Pasian in vangtung kiu
khan ah panmun la in leitung a khen tawh hong siksuk, hong kumsuk ding bang hi
cih mitkha ah a tamzaw in ki bulh hi. Ahi zongin Lai Siangtho ih et ciangin
Pasian in Kha hi a, leitung vantungin a huam zawhloh a dimlet Pasian hi-in om
lohna neilo Pasian ahihi. Mihing bangin hong pai in hong ki niam khiatna pen
hong paisuk a kici na hizaw hi.
John 4:14
·Pasian in Kha ahihi.
·Amah abiate in Kha tawh
ahizongin cihtakna tawh ahizongin abia ding uh hi.
Jer 23:24
·Ka muh lohna dingin a ki
latlohna mun ah kua in bu sim thei ding hiam?
·Kei mah in leitung vantung
ki zel in(dimin) ka om hilo ka hihiam?
IKum 8:27;
IKhang 6:18;IIKhang 2:6
·Ahi zongin Pasian in
leitungah teng taktak ding ahihiam?
·Vangtung leh a vanglianna
vantungte in Pasian pen huamzolo ahih manin khut tawh aki bawl inn sungah teng
taktak ding ahihiam?
Isai 66:1
·Topa Pasian in hi bangin ci
hi. Vangtungin ka tokhom ahihi.
·Leitungin ka khe ngakna
ahihi.
·Kua in kei ading biakinn lam
zong ding ahi hiam?
·Koi lai mun ah kei om ding
ka hi hiam?
Hih leitungah kong pai hi acih na in mihing bangin a hong
suahna agen nopna hi a, mihingte ngaihsut bangin vantung bek ah om den in
leitung leh tuipi sunga awngthawl in nusia cihna ahihi.
Ephet 4:6
·Eite Pa ahi Pasian Khatbek
aom hi.
·Tua Pasian in eite khempeuh
tungah aom hi.
·Eite lak ah akizel hi.
·Eite sungah zong aom hi.
John 18:37
·Zeisu in kumpipa aw, na cih
bangin kumpi mah ka hihi.
·Thuman thuthak lam ah teci
pang dingin mi bangin kong pianga hih leitungah kong pai hi.
Philip 2:6-7
·Tua Topa in Pasian
vangliatna tawh ki dimin om na pi in, Pasian tawh ki lang pang na te ka khah
kei ding hi ci lo in,
·Ama min thanna nusia in,
·Sila lim la in,
·Mi tawh ki batna ah hong
suak hi.
John 8:23
·Zeisu in, " Note in
nuai lam mi na hi uh hi".
·Kei ka hih leh tunglam mi ka
hihi.
·Note hih leitung pan a piang
na hi uh hi.
·Kei mah in leitung pan a
piang ka hi kei hi.
ITim 1:15
·Zeisu Khris in mawh neite
gum khia dingin,
·Leitungah hong pai suk hi
cih kammal in thuman thutak hi a,
·A vek pi in sanding aki lawm
hi.
IJohn 5:20
·Pasian tapa hong pai in,
·Pasian mantak theihna pilna
eite hong pia hi.
·Pasian mantak ahi zongin,
tapa Zeisu Khris sungah ahi zongin eite in kipin ih om hi.
·Tua Pa in Pasian taktak mah
ahihi.
·Nuntak tawntungna zong hihi.
Pasian in Kha ahihi. Leitung na khempeuh ama piansak hi.
Vanglian hi. Ki lawng theilo, ki sukha theilo, ki mu thei lo in vanglian hi. Na
khempeuh in tua Pasian kam tawh a thu piakna ngai uh hi. A kam tawh thu piakna
bangin a ki gamta ziahziah thu neipa pen mi bangin hong pai ciangin, ki mu
thei, ki lawng thei, ki sukha thei leh kampau thei dingin leitungah mihng
bangin hong suak hi.
IV. HONG
BANG CI GUP DING
Pasian in mihingte hong bawl
a ki panin ahun zi in gupna nasep hong sem a, Adam khang aki pan Moses khang
dong bang ci gup hiam? cihte thu ciamlui sungah muthei hi hang. Izipt pan ki
pan silo hihna Saltan na pan, Babilom gam Saltan na pan pumpi gupnate hong ki
pan ahiihi.
(1).
MIHINGTE HONG BAWL DAN
Pian1:27;2:7
·Leivui panin hong bawl hi.
·A nak sugnah nuntakna Kha
muam
·A nungta mihingin hong
piang,
Pasian in amasa in Pumpi bawl masa ahih manin mi bangin
hong pai tak ciangin pumpi, khut, khen damlote pumpi hong gum masa hi. Dam lote damna nuntakna hong piak masak pen
Pasianthuman na ahihi. Pasian danzong ahihi.
( 2 ).
MIHINGTE GUM DING PASIAN KI GINNA:
Pasian in a tuahkhak a
phutkhak bang ziau tawh na semlo a, hoihtak geel kholhna nei sinsen tawh na sem
ahihi. Singlamteh tungah hong ki piak ding pen Moses hun thuciamlui hun sung
pek in a gen khol ahihi. Ahun acin ciang bek in mihingte in ama tungah suan
thei bek hi.
Pai 6:6
Ka thute zak in, a lian th khenna tawh note kongtan khia
ding hi. ( Singlamteh tungah thah dingin Pilat mangpa thukhen ding a gen khol
ahihi).
Thuhilhkik 21:22-23;Rom 5:8
·Singlamteh pen hamsiatna pan
ih suahtak nang hi a,
·Sihna hong tuakna pen sihna
pan hong tat khiatna ahihi.
Late
22:16,18
·Amaute in ka khut ka khete
snlet zo uh hi.
·Ka puante hawmin lai ai asan
uh hi.
Late 22:15
·Ka hatna pen belki tam
bangin keu a,
·Ka leizong biangguh bangin
belh hi(toncip hi)
·Sihna leitang dongin hong
vui uh hi.
Late 34:20
·Ama guh om khempeuh kisim in
kem ahih manin khat zong ki tanlo hi.
Late 35:11
·Thumanlo teci te hong ki lang
uh a, ka theihloh mawhnate hong suan uh hi.
Late 41:9
·A taktak in ka mi muan an ka
nekpih ka innkuanpihte a khe uh tawh hong pek uh hi.
Isai 53:7
·Sim mawhna thuak in mihingte
lak ah agina lo pen ka suak hi.
·Mite thu simlo, thang paihna
gimna a tuakte lak ah a ki hel ka hihi.
·Mi dangte et khialhna a
thuak bang ka hihi.
·Sim mawhna a thuak mipa ahih
manin kuamah in ih zah tak in kei hi.
Isai 53:4-9
·Ahi zongin amah in ih natna
khempeuh hong lakkhiat sak hi.
·Pasian hehna athuak, Pasian
thuhilhna a thuak, niam khiatna tuak hi ci-in eite in ih ngaihsun kha hi.
·Amah in eite bawl mawhna
hangin na siatak in bawl siatna thuak hi.
·Eite nopna apiang sakna
dingin thuhilhna ama tungah ki tungsak hi.
·Ama liamma hangin damna ih
ngaih hi.
·Amah insimmawh bawlsiatna a
thuak hangin a kam a ka kei hi.
·Thah dingin aki paipih Tuu
bangin a kam a ka kei hi.
Isai 53:9
·Amah in mawhna bawllo,
·A kam pan zuau gen lo,
·Migi lote tawh ki bangin vui
khop dingin thukhen uh hi.
·Ahizongin a sih khiat
ciangin mihau suak kik hi.
Siampi 17:11
·Bang hang hiam cihleh
anungta pumpi in sisan tawh ki kipsak hi.
·Na mawhna bawlna te uh
amaina dignin tua sisan pen note adingin biakna tau tungah ki pia khin hi.
·Mihingte mawhna a maisak pen sisan ahihi.
Pasian in minam deisan lo in minam khempeuh a bawl Pasian
ahihi. A pansak mihingte limtak in kem in en hi. Tuni ciang dong mihingte hong
bawl Pasian in mah a thei a theilo, a um a umlo, amuang amuanlo te deidanlo in
a ki bangin a en Pasian ahihi. Mihingte tungah amau hun bang ciat a gum khia
Pasian ahihi.
(3) PASIAN
HONG GUP KHIATNA.
Mihingte hong gup khiatna
dingin Pasian ageel kholh thu Lai Siangtho sungah ih mu thei hi. Thu ciamlui
sungah ageel kholhna thu hi a, a taktak aki ci na pen thuciam thak sungah ki mu
hi.
·Pasian in vangtung leitung
mihingte a piangsak vanglian Pasian ahihi( Pian 1:1,27;2:7,20-23;Isai 44:24).
·Mihing bangin leitungah hong
suah hangin vanglian Pasian mah ahihi( Matt 2:11;13:54; Isai 9:6;Mark 6:2;Luke
4:14;Jn 17:6;1:14;IJn 4:2; Titu 2:11_13).
·Mihingte pen ih nu in hong
paaicil gil sugnah ih om lai pek panin mawhna nei m ite ihih manin Pasian in
zong naupang khangham aki bangin gupna ih ngah theihna dingin naungek bangin
hong piang masa na hi zaw hi. ( Isai 7:14;9:6; Matt 1:18_23;2:9-11; Lk
2:12-16,27,35)
·Pasian in mihingte hong
bawlna ah pumpi bawl masa ahih manin Pumpi damlo te hong gum masa hi( Matt, Mk,
Lk,Jn).
·Pumpi tawh ksiai gupna khit
ciangin Kha gupna ki panpan hi.
(4) MIHINGTE TUNGAH HONG TUNG PASIAN THU
KHENNA:
·Na nek ni-in na si ding uh
hi. ( Pian 2:17)
·Eden huan sung Singgah a nek
ma in thu khensat hi.
·Tua singkung ii a gahne kei
un
·Na nek ni in na si ding uh
hi " Ham siatna" ( Pian 3:14-19).
(a). Gulpi (or) Satan ham
siatna ( Pian 3:14_15)
(b). Numei hamsiatna ( Pian
3:16)
·Nausuah gimna thuak ding
·Pasak ii ukna nuai ah om
ding
(c). Mi leh leitang
hamsiatna ( Pian 3:17-19)
·Pasal hamsiatna
·Leitang hamsiatna
·Singkung hamsiatna
Pasian in akam panin pusuak kammal pen olno tak in dok
kik lo hi. Mihingte tungah a thukhen ahi sihna leh hamsiatna pen amah mah in
hong thuak sak dingin a geelna hangin leitungah hong pai hizaw hi. Hih pen
Pasian ii itna thukpi hihi.
( 5) SIHNA
PAN HONG TAN DAN DING A KI THAWINA.
·Ka bante phal in a lian thu
kong ki khenna tawh note kongtan khia ding hi( Pai 6:6).
·Singlamteh tungah a
khut(aban) te hong zak hi( Matt 27:35; Lk23:33).
·Pilat mangpa in a ki thahna
ding thukhen ( Pai 6:6; Matt 27:26: Mark 15:15; Lk 23:25; Jn 19:16).
·Hamsiatna adingin sihlamteh
hong teelna ( Thuhilhkik 21:22-23; matt 27:22; Mark 15:13; Lk 23:21; Jn 19:15).
·Singlamteh tungah ki kilh (
Late 22:16; Matt 27:35; Mk 15:24).
·Lei sungah ki vuina ( Isai
1:18; Matt 27:28; Mk 15:16; Jn 19:2; Isai 53:9).
·Gupna puan tawh tuam ( Isai
61:10; Matt 27:31).
·A lu tungah linglukhu ki khu
sak ( Job 19:9; Late 8:5-9; Matt 27:29; Mark 15:17; IJn 19:2).
·Mawhna neihloh hang mawhna
ki suan ( Late 35:11; Matt 26:59-60).
·A ki nai pih pen hong zang (
Late 41:9; Matt 26:21-25).
·A khen a ki kuaitan lohna
dingin ki khaktan khol ( Late 34:20; Jn 19:33-36).
·Tui a nget ciangin tuikha ki
piasak ( Late 22:15; Jn 19:28).
·A mu te ii zahpihna leh ko
siatna ding aman phal ( Late 22:6-7; Lk 23:37; Matt 27:30; Mk 15: 18-19).
·Ni thum ni-in hong thokik ( IIKum 20:8; Hosea 6:2;
Matt 28:6; Mk 16:6; Lk 24:6; Jn 20:1-12).
·Sihna hong gualzo ( Hosea
13:14; Malakhi 3:6; Jn 11:25-26; Jn 14:19; 20:27-29; Mang 1:17-18).
Pasian in amahmah mihing
bangin hong paina leh tua zahtak in hong ki piakna pen aki teh theilo Pasian
itna ahihi. Mihingte sep theihloh ki pumpiakna pen mahmah in hong thuak ahihi.
Tua ban ah Singlamteh tungah aki kilh laitak in na sa mahmah hi. Tua banga
thuakna ding pen ama geel kholh ahihi. Pasian in gupna ih ngaihna ding geel
kholhna ah ol tak in geel lo hi. Haksat dingte zong pelhlo in mihingte adingin
a tawpna ding hong semkhia itna in a lamdang itna ahihi( Eph 3:18-19: IIKor
5:15).
(6)
SINGLAMTEH TELTAK EN IN NGAIHSUTNA.
·Thuciam lui sungah thahthak
mawhnei mite singtungah khailumden uh hi( Thuhilhkik 21:22-23; Esther 7:9-10;
Galati 3:13).
·Mihingten ih thuak hamsiatna
pen Zeisi Khris in Sianglamteh tung pan hong thuaksak zo hi. Tua ahih manin
Singlamteh in ih thuak hamsiatnapan ih suahtak nang ahihi. ( Jn 19:17; Gal
3:13).
·Singlamteh tung pan midangte
mawhna maisak ( Luke 23:34).
·Ama pansak khuavak pen
khuamial suak ( Pian 1:3; Amos 8:9; Matt 27:45; March 15:33).
·Singlamteh tung pan otna aw ging ( Matt 27:46; Mark 15:34).
·Singlamteh tung pan hong
luangkhia asisan ( Siam 17:11; Late 22:16; Matt 27:35; mark 15:25; Lk 23:33; Jn
19:18,34).
·A lutung pan hong luang khia
sisan ( Matt 27:29; Mk 15:19; Jn 19:2)
·A khut leh a khen pan hong
luang khia a sisan ( Matt 27:29; Mk 15:19; Jn 19:2).
·A pang pan hong luang khia
si le tui ( Jn 19:34; IJn 5:6).
Pasian in mawhna panin a ma sisan manpha tawh hong
tankhiazo hi. Siasan pen mawhna sawp theihnang leh mawhna maina ding a ki sam masa ahi hong
tatkhiatna hong leina sisan ahihi. Sisan hong luan phet in mihingte mawhna amai
phaloh hangin sisan in mawhna maina dingin ahong lei masa peanmun ala masa
sisan ahihi. Sisan tawh lei masak khit ciangin mawhna sawp atheihna leh mawhna
maina in hong zui pan ahihi.
·Pasian asi tawh aleisa
pawlpi ( Sawl 20:28).
·Note in man tawh a ki leizo
uh hi. ( ICor 6:20).
·Note in mantawh ki leizo na
hih manun mite kiangah Sila suak kik kei un. ( Icor 7:23).
·A nin banglo, Tuuno si tawh
a ki bang Khris amanpha bel Si tawh note hong tan khiazo hi ci-in na ki thei
un( IPet 1:19).
·Singlamteh tung pan hong
luang khia Si leh Tui ( Jn 19:34;IJn 5:6).
Zeisu Khris in Si leh Sa tawh hong piana ah Si bek tawh
hilo in Sitawh Tuitawh hong paina thu mukhin hi. Tua Sisan in leikik khin a,
tua pen upna tawh ih san ding ahihi. Ih sankhit ciangin Tuitawh sawpkul leuleu
a, tua in tui sungah tui ki phuamna ahihi( Sawl 2:38; Sawl 22:16; Titus 3:5;
IPet 3:21).
( 7). SINGLAMTEH TUNGN PAN HAN AH:
· A luang pen Pilat mangpa
kiang pan ngen khia ( Matt 27:57,60; Mk15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42).
·Mi lian khat in a luang
Saihadal puanpak tawh hong tun(tuam). ( Lk 23:53).
·Zeisu in Kumpi ahihna lahna
dingin a luang uliannih in hong puah hi ( Lk 23:50;Jn 3:1-2;19:39-40).
·Zeisu Khris in Pasian ahih
mah bangin Sihna leh nuntakna zong amahmah in uk( Thuhilhkik 32:39).
·Mi site amahmah in hing sak
( Matt 9:23-26; Mark 5:35-42; Lk 7:11-16; Jn 11:38-44).
·A mahmah zong a gen kholh
bangin hong thokik ( Matt 16:21; Isai 53:9; Mk 8:31; Lk 9:22; Matt 28:6; Mk
16:6; Lk 24:6).
·A mahmah anungta kik ahihna
thu ki cian tak in lak ( Jn 20:26-29; Sawl 1:3).
( 8). HAN
PAN OLIVE MUAL AH
Han sung panin Zeisu Khris
pen kem zolo uh hi. Rom galkapte in hoih tak a cin uh hangin cing zolo, keilak
ah hong tuk lenglung uhhi. Rom galkapte in Zeisu pen Vanlian Pasian hi cih a
thei uh hangin golhguk sumte ne in amanlopi gen kik uh hi. Tua zuau thu a ki
zelh kim nangin hanciam uh hi. Tu hun ciangin Zeisu in Pasian taktak hih kim
nangin han ciam uh hi. Tu hun ciangin Zeisu in Pasian taktak ahih na thu leh
ama min thu theina pi in sum hangin gen ngamlo uh hi. Pulak ngamlo Pasian na sem tampi
ki om ta hi( Matt 28:11-15; Rom 16:18; Phi 2:21).
Zeisu Khris in gupna na sep
kicing tak in hong sep khit ciangin tua thute a gen khia dingin nungzui
Sawmlekhat te tungah apnuam ahih manin Olive mual tungah ki tuah dingin hong
vai khak hi. Olive mual tungah hong ki tuah uh a, a ki cingtak in hong vaikhak
khit ciangin amah vankahto hi. Ama hong gup khiatna thu kiciantak in hong
vaikhak hi.
Ama hong gup khiatna thu
pen;
·Koi ah ki pan ding
·Koi mun tengah gen ding
·Kua minam teng kiangah gen
ding
·A mu mite bang ci bangin
mawhna ki sik kik ding
·Mawhna ki sik kik khit ciang
mawhna mai nang in bang ki sam lai cih thute, Mathew, Mark, Luke leh Apostle
John amau tengin Olive mual tung pan a vaikhak thupite hong gelh in ciamteh
sitset hi.
V. GUPNA
BANGCI NGAH DING
Gupna ih ngah theihnangin
mihingte tha, ngaihsutna, sepna bawlna ei hamciam tawh ki ngah zolo, Pasian bek
in hong sepsak ciang bek in aki ngah ahihi. Pasiam hong gup khiatna tawh ki sai
pen Piancil pan ki pan Pasian ngaihsutna, geel kholhnate hong bang ci sepsak
hiam cih thu te ih gelhsa ( I- IV) sungah ki ciangtak in ih mu thei hi. Pasian
in hong tatkhatna dingin man hong piak saknate mihingte in bangci ngah, bang ci
neih, bang cibangin tang thei ding cih thu in a thupi mahmah ahihi.
Pasian in mihing bangin
ahong paihun aki panin Olive pan a vankah dong thute thupi tak in ngaihsuthuai
mahmah hi. Pasian in amihing hihna silesa tawh hong thuaknate ah adeihna thuk
tak in om hi.
Gentehna: Zeisu Khris in na
mawhna tangin hong si hi. Um in, na up leh gupna angahpah na hihi, ci-in olno
tak in gen ding ki hilh ding hilo hi.
(1). A nuai a thute
ngaihsuthuai mahmah hi.
·Mi bangin hong pianga,
naungek bangin hong suahna
·Dam lote damna hong piak thu
·Mi site hong nuntak kik
sakna thu
·Lazazuh zong han sung pan
hong sap khiatna thu
·A hi lo pi in ki siat a,
bawl siatna hong thuakna thu
·Puansan a kisilh sakna thu
·Linglukhu a khuak sakna thu
·Thukhenna zum tuamtuamte ah
ki pai pihna thu
·Singlamteh tungah thah
dingin aki piakna thu
·Pilat mangpa in thah dingin
thu a khenna thu
·Singlamteh hong puak sakna
thu
·Sing lamteh tungah a khut a khe sikpim tawh hong
kilhna thu
·Tui kha hong piakna thu
·Singlamteh tungah a pangpi
teipi tawh hong dawtna thu
·Singlamteh tungah na siatak
in hong thuahna thu
·A cing galkapte tung pan han
ah hong vuina thu
·A cing galkapte lak apn
Vangliatna tawh hong thawh kikna thu
·Singlamteh tung pan
anuntakna in a nusiatna thu ( Matt 27:46; Jn 10:17-18).
Hih bangin mi khempeuh adingin Pasian in hong gupna itna
lianpi hong ki langsak hi.
( 2 ). Kam tawh gupna piak
hun
Pasian in hong gumpa hi a,
amah bek in hong gum thei bek hi. Mihingte hong gupna dingin mihing bangin
leitungah hong paisuk a, mihingte mah tawh ki bangin lampai khawm, thugen
khawm, an ne khawm, lum khawmin hong om hi.
Tua ahih manin;
·Kam tawh thupia in damsak
hi( Isai 35:4-6; Matt 11:5;Lk 7:22).
·Kam tawh thupia in gupna pia
hi( Lk 19:1-9; 23:39-43).
Theihding: Gupna nasep a ki
pat aki pan Singlamteh tungah a sih ciang dong kamtawh thupia in gupna pia hi.
Ahi zongin thuhun ciangin Zekhe bangin Singlamte tungah a kikhai pa gupna piak
bangin ki pia thei nawnlo hi( Lk19:1-9; 23:39-43). Singlamteh tung pan a
nuntakna pumpi a nusiat khit hun a ki panin kamtawh gupna damna piakhun beita
hi. Tua kam tawh gupna piak gupna ngah hun sung a ki thute in:
·Zeisu Khris en ding
·Zeisu Khris mu ding
·Zeisu Khris um ding
·Mawhna ki sikkik ding
·Mawhna pulak ding, kisam a,
tua zawh ciangin Zeisu Khris in mawhna maisak in gupna pia damna pia pahpah hi.
Tua hun pen tuhun in khengkhinta hi hang. Tu hunin Kha Siangtho hun hi a, hih
hun ah gupna ih ngaih dan ding Olive mual panin cingtak in vaikhakzo hi. Mikim
khatte in hih hun a ki khenzia thei khalo in gawm khawm kha uh hi( Lk 12:54-57;
Rom 5:14; Icor 15:22-23).
( 3 ). Olive mual pan
vaikhakna Thupi:
Zeisu in Pasian hi a, hong
gup khiatna thu khen nga na ah ki mu thei hi.
Lungdamna ( Gospel) bu 4
sungah;
a.A hong suahna
b.Na lamdang te ( Pasian
ahihna ih vangliatna te hong lahna)
c.Thuciamlui thu ki cingsak (
tangtungsak)
d.Mihingte ading hong
gupnangin ahong ki piakna
e.Hong thawh kikna
f.Nung zuite thu khempeuh hong
ap na
g.A vankahna te aki pan a
vaikhak, a sawl ahi nung zuite sep khiatna pen Lungdamna bu 4 sungah om nawnlo
a, Sawltak tangthu sung bek ah om hi. Tua ahih manin Olive mual tung pan a
vaikhakna thu pen The great Commission kici
hi. A vaikhakna kammal leh a thute Mathew, Mark, Luke, John Gospel sungah ki
cingin om hi. Hih laibu 4 te ah hoih tak in ki ciamteh a, paihtuam teltuam om
lo in a vek in gawm khawm ding ahihi. Hih pen Olive mual tung pan vaikhakna
thupitak ahihi.
Mathew in hong gelh: 28:19
·Note pai kawikawi in, mi
khempeuh - minam khempeuh
·Nung zuite na suaksak khit
ciangin - Thu um mi suaksak ding
·Pa min -Min kisam - amin Zeisu ( Isai 9:6; Jn 14:9).
·Tapa min -Min kisam -amin Zeisu ( Matt 1:21; Lk 1:30).
·Kha Siangtho - Min kisam - amin Zeisu ( Sawl 9:4-6; Icor 3:17).
1.Zeisu Khris in nung zui 12
te hong sawlma sak in minam leh amun ciangtan hi.
2.Nungzui 11 te hong sawl kik
ciangin mi khempeuh leh mun khempeuh hong huamta hi( Matt 10:5).
3.Zeisu nung zuite( thu um
mite) ih suah khit phet in gupna ngah pah maw! Bang ki sam lai cih thute
ngaihsut huai mahmah hi. A tum baangin koih ding, san ding hilo hi.
4.Singlamteh tung apnain aki
khak mun leh minamte ading kong ki hongta hi.
·Pa ( Title ) amin
- Zeisu ( Isai 9:6; Jn 10:30; 14:9).
·Tapa ( Title ) amin - Zeisu ( Matt 1:21; Lk 1:30-31).
·Kha Siangtho ( Title ) amin - Zeisu (Sawl
9:4-6;IIcor 3:17;ITim 3:16)
Mathew hong gelh sungah thu
thukte ih mu hi. Pa, Tapa, Kha Siangtho min pen khat bek ahihna akammal tung
tawn in ih man ding ahihi. " Minte tawh" cilo in " Min
tawh" a cih manin Khatbek zat ding ahihi. ( Bapizing them in the name of the
Father, and of the Son, and of the Holy Spirit) acihna tak ah ( Namte) ah ( s )
ki hello ahih manin Khat bek na kawk kha hi.
Hih thuthuak tawh ki sai pen
Pa min pen Zeisu na hi a, ( Icor 8:6) tanglai in Jacob in a dot ciangin amin na
gen nailo ( Pian 32:29), Moses in zong na dong in ahihhangin na gen nai tuanlo
hi. Ahih hangin ( Pai 3:13-14) Isai sungah ( 52:6 ) " My people shall know
my name in that day " na ci hi. Zech 14:9 sungah " On that day there
will be one LORD, and hi name ONE" na ci ahih manin tun amin ki theita a,
amin in Zeisu ahihi.
MARK CIAMTEHNA ( 16:15-18).
·Note - Nung zuite sawl
·Leitung khempeuh ah - Gam ciang tan nei nawnlo
·Vak kawikawi unla - Pai khia sak
·Mi khempeuh kiangah - Minam ciang tan nawnnlo
·Lungdamna thu hilh un - Si, ki Vui, Tho kikna thu
·Thu um a - Lungdan thu (
Icor 15:1-4)
·A ki baptized te - Tui leh Kha Siangtho ( Jn
3:5; Sawl 1:5;10:47; 8:39)
·Gupna ngah ding - Nuntak tawntungna
Mark 16:16 tawh ki sai-in a
ki tel zaw in en to lai ni;
·Thu um a - Lungdamna thu - Si, ki vui, tho kik ( sisan) -
Mawhna ki sikkik
·Ki baptized - Tui ( sawl 8:39;10:48;22:16) - Zeisu min( Sawl 2:38) - Mawhna maisak
·Gupna ngahding;
Gupna thu ah sihna leh
nuntak nang thu ahih manin hoihtak mah in ngaihsut ding zon ding theih ding
zuih ding ki sam mahmah hi. Ei hoih sak bek leh mi hoihsak bek tawh lungkim
ding hilo a, Lai Siangtho bangin gupna san ding lak ding hizaw hi. Noah hun lai
in a suahtak na dingun Tembawl lam in a sawlna ah a ut bang adeih bangin lamsak
lo in, a sing zat ding, a dung a vai a sanna a dawl phazah ciangtan linlian in
apiak tek bangin Noah in zong lam hi. Tua mah bangin tuhun gupna thu ah zong
Lai Siangtho bang tek in ih san ih lak kul ding hi.
LUKE THU
Luke pen Lai Siangtho sungah
Zatui Siapa ( Doctor) ki ci hi( Kolo 4:14). Luke kici lungdamna bu sung leh
Sawltak tangthu hong gelh pa ahihi( Lk 1:1-4; Sawl 1:1-2).
Ama min pen a cil in
Tawphiluh kici hi. Ama hong elh laibu pen khennih in hong ki khen a, a
khen masa pen Zeisu Khris hong
suah pan avankah dong bu khat sungah hong gelh hi. Tua pen Luke kici hi. A khen
nihna pen Zeisu Khris a tawh kik panin Sawltakte na sepna dongin hong
elh a, tua pen Sawltak tangthu ( acts) kici hi. Sawltakte na sepna lamdang nono
leh thuthuk nono a gelh khia Luke ahihi. ( Lk 1:1-4; 24:50-53; Sawl 1:1-3;
28:16,30-31).
Lungdamna bu 4 teng pen
avekpi in gawm ding ahihi. Mathew sungah vaikhak ( the great commision ) pen
Mark in hong hilh cian hi. Mark sungah vaikhak pen Luke sungah hong hilh cian
kik leuleu hi. Mathew, Mark, Luke sungah vaikhan teng tawh ih ki cin khiat
ciangin John in Kha Siangtho thu tawh hong khup leuleu a, hih lungdamna bu 4
sungah hong gelh Olive mual thu vaikhakna tengin bup khat ahihi.
LUKE CIAMTEH
NA ( Luke 24:47-49)
Zeisu Khris min tawh ( ama
min tawh )
·
Mawhna ki sik kikna thu leh - Matt 4:17; Lk 3:8
·
Mawhna mawina thu -
Lk 5:20-21; Matt 9:2-9; Jn 1:29
·
Jerusalem khua pan ki pan -
Isai 2:3; Mk 4:2
·
Minam khempeuh tungah ki hilh ding
( And that repentance and resission of sing should be
preached in his name among all nations, be ginning in Jerusalem)
Pasian in thuciamlui sungah
ahong gen kholhna te a sep a bawl khit ciangin ' a zozo hi" ci-in awng a,
tua zawh zuih dingin hong vaikhak thute sit neilo in ih zuih ih kalsuan
theihding thute Luke in hong gelh khia hi. Hih thute zong ngaihsut ding ki
samlai hi.
·
Pa thuciam kong pia ding hi
·
Vangtung pan Vangliatna na ngah mateng un
·
Jerusalem khua na ngak un.
Theih ding: A tunga Pa
kamciam hong tun masiah gen ding phal hi nailo hi. A hong tuna dingin Lungsim
niam khiat tak in thungetna tawh ngak ding ahihi. Tua Pasian thuciam ahi Kha
Siangtho hong tunma teng Jerusalem khuapi ah ngak phot ding ahihi. Kha Siangtho
ngah nailo, tang nailo pi in kuamah peuh thugen na sep phal nailo hi.
JOHN
CIAMTEHNA
John in a ciamtehna pen
tuampian hi. A dang bu 3 sungah ih muh kholhloh ahong tam genloh ahi Kha
Siangtho a ki cingtak in hong gelh hi.
·
A piangsak pa thu John
1:1-3,10
·
Leitungah om khin cih thu John
1:10
·
Leitung in a mah theilo John
1:10
·
Mihing bangin hong piang John
1:14
·
Hong gumpa ahih na thu John
4:42
·
Pa zong ahih na John
1:18; 10:30; 14:9
·
Lampi hi ( The way ) John
14:6
·
Leitung mi ahih lohna John
8:23
·
Amah in Pasian ahih na John
20:28-29; 13:13-14
·
Amah in Kumpipa ahih na John
18:37
·
A nuntakna nusia thei, la kik thei Pa ahih na John 10:17-18;
·
Kha Siangtho thu John
4:24
·
Tui leh Kha tawh suah kik ding aki sapna John 3:5
·
Kha Siangtho in thuman/thuthak hilh ding John
16:13-15
·
Kha Siangtho in na khempeuh hong hilh ding John 14:26
·
Kha Siangtho ih neih ih san ding John 20:22
·
Kha Siangtho in nopna( ki lemna) John 14:27
ci-in Kha Siangtho thutawh hong khup hi.
Tui leh Kha Siangtho pen
bang cih ki zat hiam cih Kha Siangtho hong kumkhiat ciangin Sawltakte in amau
hun sung aa, hong ki hilhna in a thupi pen ahihi. Kha Siangtho thupen tua Kha
Siangtho ii hong hilh mah aman pen hiding aa Kha Siangtho ngahnailo te ih
ngenna leh hong gelhna pen amau upmawh bek ahih manin manlo cih ih theihi. Tua
bangin Kha thu ihilh nopleh Sawltak te hunlai Kha Siangtho ngah bangin ih ngah
masak ding ki samding ahihi. (John 16:13-15).
Tuni tuhun in leitungah
mipil tampi om hi. Pasian nasem zong tampi om hi. Laigelh Siazong tampi mah om
hi. A hizongin Kha Siangtho ngahna Kha Siangtho tawh kidimna thute Kha Siangtho
vangliatna leh Kha Siangtho pan hilhna omlo in amau upmawh bang ciat in gelh in
Lai Siangtho ahi Pasian kammal pen mau upmawh sansiat un adeihna ( a khiatna)
gelh uh aa, midangte ahi laibu sung pan teikhia in lam hong khilsak laibu tampi
om hi. Mi tampi lam khialsak uh hi. IIPet 3:16-17.
Tua hih manin hih lungdamna
John laibu ki cian tak in ih sim ciangin Pasian hong gup khiatna ah adang bu
thum sungah a ki gelhlo a nuai a thuthukte ih mu khia luelue hi.
·
Hong sihna, ama pumpi hong nusiatna ( Jn
3:16;10:17-18;19:30)
·
A khut akhe, alutung pan hong lung sisan ( Jn19:2,18)
·
A pangpan hong lung Si leh Tui ( Jn 19:34: IJn 5:6)
·
Ama tungah mut in Kha Siangtho na sang un ci ( Jn 20:22)
Hih thuteng ih ngaihsut kik ciangin,
·
Hong sihna -
um/sang ding -mawhna ki
sikkik ding
·
A si san -
hong lei -
mi khempeuh sitawh lei
·
Tui -
sawp siangna ding - mawhmaina
ding sawp
·
Kha Siangtho -
ciaptehna -
laktoh dingin ciamtehna leh ama aa
hihna ahihi.
Gospel kici lungdamna bu li
sung pan ki khen theilo ki pai theilo, ei deihbu sung bek pan la in, adangte
nawl khin theiding zong hilo hi. Gupna ngahna atawh kisai in Mathew, Mark,
Luke, John hih bu li teng ki zom diamdiam uh aa, Pasian hong gup khiatna leh
gupna bang cih ngah neihding tangding cih thute nungzuite, sawltakte tungah avaikhak
thute kicing tak in hong lak ahihi. Lungdamna thu bu li sungah aki tangsam
tengleh a thupi teng lian hong gelh uh ahihi. (John 21:24-25).
( 4). OLIVE
MUAL PAN JERUSALEM AH.
Jerusalem khuapi pne nugn zuite leh Zeisu mahmah in pualpi in
hong zat khuapi khat ahihi. Biakinn pi aninsak sumzuakte hawl khia in "
Hih ka pa inn " acih ban ah " ka inn in thungetna inn kici ding
hi," ci-in a siansuah khit ciangin Lai Siangtho sunga kici Jerusalem
khuapi leh biakinn pi pen mi tampi takte ki phualna khuapi leh biakinn ahihi(
Isai 56:7; Jer 7:11; Matt 21:10-13; Mk 11:17; Lk 19:43-46).
·
Pasian thu in Zion pan ki pan ding a,
·
Pasian kammal in Jerusalem pan ki pan ding ( Isai 2:3; M
·
Jerusalem khua in Pasian ki ngakna mun ahih manin
nungzuite zong Jerusalem ah ngaksak ( Lk 24:48-49).
·
Jerusalem khua ah Kha Siangtho hong kumsuk hi. ( Sawl
2:1-4).
·
Jerusalem khua ah Vangliatna pia hi. ( Sawl 1:8).
·
Jerusalem khua pan ki pan gen khiat ding vaikhak ( Sawl
24:48-49).
·
Jerusalem khuapan in lungdamna thu tangko uh ( Sawl 1:8).
Jerusalem khua pan bek in ki pansak hi. A ki patna ding
uh khua pen Jerusalem khua ahih manin tua khua ah ngaksak uh hi.
(A). SAWLTAK
NUNGZUITE KHEKHAP LEH A SEP KHIATNA UH
·
Sawltakte in Jerusalem khua pan mundang pai nailo in Pa
thu ciamna hi Kha Siangtho ngak ding thu piak ahihi( Lk 24:49; Sawl 1:4).
·
Tui leh Kha Siangtho tawh suakkik ding ( Jn 3:5; Sawl 1:5).
·
Kha Siangtho hong tun ciang bek in vangliatna ngah ding (
Sawl 1:8).
·
Jerusalem pan ki pan Judah gam Samaria gam leimong dong
in.( Sawl 1:8)
·
Nung zuite in a vaikhakna angaih kawmin van ah damdam in
kah to a, meii in liah( meiisuak) ( Sawl 1:9).
·
Nung zuite Olive mual panin Jerusalem ah hong ciah uh (
Sawl 1:12).
·
Jerusalem a zin tunna uh inn deitung nungah kahto uh (
Sawl 1:13).
·
Nungzuite lungsim ki pumkhat in thungen uh ( Sawl 1:14).
·
Zeisu Khris in a vaikhak bangin Kha Siangtho ngen uh( Lk
11:14).
(B). KHA
SIANGTHO HONG KUMSUKNA:
Pentecost pawi ni nungzuite
in thu a nget zawh uh nisawm( ni 10) ni Zeisu thawh kikzawh ni sawmnga(50)
cinni lianin Kha Siangtho hong tunga, Judah te leh Jerusalem khua mite in amuh
ngei nailoh uh leh a zak ngei nailoh uh Kha Siangtho vangliatna hong ciamta uh
ahih manin tuani pen amau adingin ni lamdang ni tuampian hong ahihi.
Tua ni-in:
·
Huihpi nung bangin ( Jn 3:5-6;20:22;Sawl 2:2).
·
Aw ging pen thakhat htu in van pan hong ging ( Lk 24:49;
Sawl2:2).
·
Tha khat htu in leii te mei bangin ki lang in ( Sawl
2:3).
·
Mi khempeuh tungah hong tung hi( Matt 3:11; Sawl 1:5;
Sawl 2:3).
·
Tua mite Kha Siangtho tawh ki dim in ( Sawl 2:4).
·
Kam tuamtuam pau uh hi ( Sawl 2:4).
Sawl 2:4
·
And they were all filled wiht the Holy Sprit
·
and began to speak with other tongues'
·
As the Spirit gave thm utterance.
(C). KHA
SIANGTHO A NGAHTE OM ZIA:
·
Thungen nuam uh ( Sawl 1:14; 12:5)
·
Kha tawh Pasian phat uh ( Sawl 10 45-46; 16:25)
·
Nuamsa uh ( Sawl 2:46-47).
·
Zukham bang uh ( Sawl 2:13-15).
·
Hangsan uh ( zumlo) ( Sawl 4:20; 5:41).
·
Pasian thu thukte pulaak hi ( Icor 2:11).
·
Kha pau tawh gen hi ( Icor 2:13).
·
Mihai bang hi (
Icor 2:14).
·
Mite tel zawhloh in om thei ( Icor 2:14).
·
Na lamdang piang sak ( Sawl 2:44).
·
Hangsan tak in teci pang hi ( Sawl 2:36;
7:51-59;4:17-22).
·
Zeisu Khri hong theitel sak hi ( Isai 11:2; IIPet 3:18).
·
Zeisu Khris ading bek nungta nuamsa ( Sawl 2:43; 4:16).
·
Ci nate damna ngahsak hi ( Sawl 3:6-8; 5:15-16;
19:11-12).
A Siangtho ahih Kha Siangtho
hong tunna leh na a sepna khempeuh ah a tung aa, thute hong ki lang hamtang hi.
Mi kim khatte in amuh ngeiloh, a zak ngeiloh thute amuh a zak ciangin ama muhna
ahi pen dingin ki bulh a, lam khial hi, dawi lut hi ci-in khaktan in nial thei
uh hi. Tua bangin nial in ih khaktanna hangin Kha Siangtho huhna amit sak ih
hia, Kha Siangtho adahsak ihihi( IThe 5:19; Eph 4:30). Tua bang Kha Siangtho
vangliatna pen mi kimin ih ki sam hi. Kawlgam ading diakdaik bang ki sam pha
deuh hi.
( 5 ).
JERUSALEM PAN KI PAN LUNGDAMNA THU:
Judah mite pen Pasian um
minamte ahi uh hi. Zeisu Khris in hih minamte tungah ki langden a, ahi zongin
Pasian in Zeisu ahih lam tel theilo uh hi. Kha Siangtho hong tun ciangin anung
zuite in Zeisu Khris lampi, khekhap hong zui a, hong tel pan uh hi ( IPet
2:20-21; Jn 14:6).
·
Tua ni-in Peter leh anung zuite in Kha Siangtho thu Lai
Siangtho lai sung siksan in hong hilh cian hi ( Joel 2:28-32; Sawl2:17-21).
·
Zeisu Khris hong gup khiatna thu ahi, Si, ki Vui, Tho
kikna thu siksan in Peter in hong tak ko hi ( Sawl 2:22-36).
·
A za mite in hong lung hi mawh uh a, thu hong dong kik uh
( Sawl 2:37).
·
Sawltakte leh Peter in zong mi tultampi mai ah hangsan
tak in lauhetlo in hong tangko thu in, tu ni thu um mite ading zong ahihi.
Tua thu in Sawl 2:38;
·
Na mawhna te amai theihna dingin,
·
ki sikik unla,
·
na vek pi un,
·
Zeisu Khris min tawh
·
Ki baptaiz un.
·
Tua bang na hih uhleh Kha Siangtho,
·
letsong na ngah ding uh hi.
(6). KUA
MINAM TE ADING HIAM?
·
Hih thuciam in ( Promised) ( Sawl
2:38) acina hi.
·
Note leh (
Pentecost ni mipite) ( ei ki hel nailo ).
·
Na tate uh ahi zongin ( Tua ni a ki hel mipite tata) ( ei ki hel nailo ).
·
Gamla pek ah aom ih Topa Pasian in a sap mi khempeuh
adingin ahihi( ei ki hel ta ).
A gen masak leh a gen nihna ah ei ih ki helloh hangin a
thumna ah ki hel ta ihih manin hih thuciam pen midang ki pia thei nawnlo in
eite adingin ih san, ih zuih ding ahihi.
(7). A ZA
MITE UPNA;
Peter in hangsan tak in hih
a gilo khang mite lak pan ki gum khia uh ci-in thudang tampi tawh ahilh ciangin
a za mite in om kit hiat nawnlo uh hi.( Sawl 2:40).
Sawl 2:41
·
Tua hanthohna kammal
·
A za mi khempeuh te in,
·
Tui ki phum uh a,
·
Tua ni-in mi tulthum ( 3000) hong lut uh hi.
Hih atung aa thute pen Jerusalem khua panin hon gki hilh
masa pen Pasian kammah ahihi. Sawltakte in zong sun tawh zantawh hongngen uh a,
hih lungdamna thute gengen uh hi.
(8). SAMARIA
MITE KI KHEEL NA:
Tapa hun ahi Zeisu Khris
in mihing bangin hong om sungin a
nungzuite hong sawl a, mi namdangte kiangh pai kei un ( Gentail, minam ciangtan
om) Samaria khua ah lut kei un, ( Gamgi nei sak ) Amang thansa Israel mite na
zong masa zaw un ( matt 10:5) ci-in ciangtan na pen Olive mual pan in hih minam
dangte adingin aki khak pen gupna kongpi hong ki hongta ahih manin Judah gam
khit ciangin Sawltakte in Samaria khua ah hong lut theita uh hi. ( Sawl
8:1-17).
·
Samaria khua atung masa
- Philip (
Sawl8:5).
·
Bang thu gen, ( sawl 8:12) - Pasian gamtawh kipawl Zeisu min
·
Thu um mite in bang sem ( Sawl 8:12-15) - Topa Zeisu min
tawh ki baptaiz
·
Kha Siangtho ngah pah maw -
Ngah nailo ( Sawl 8:15-16).
·
Nung zuite kua sawl ( sawl 8:14-16) - Peter leh John sawl uh.
·
Sawltakte hong tun uh ciang bang sem - Thungetsak lutungah khutnga
·
Kha Siangtho ngahmaw ngahlo( sawl8:17) - Kha Siangtho
ngahpah uh
·
Samaria khua mite in Tui leh Kha tawh hong piang thak uh
hi.
( 9). GENTIAL TE KI KHELNA;
Sawltak te in minamdang ahi
Gential te kiangah va lut a, thugen ding pen thuhaksa pi ahihi. Bang hanghiam
cihleh Judah mite leh Gential te in buah
ki tangte hi uh aa, ki ho lo, ki hawhlo, ki kawm theilo uhi. Mihing leh ganhing
bangin ki deihdanna aom hang ahihi.( Matt 15:25-28; Sawl 10:14). Tua ahih manin
Sawltakte in minamdang ahi Gential te kiangah a lut theihna dingin Kha Siangtho
phalna ki sam hi. Kha Siangtho in lam a lakding ki sam masa hi.
Kha Siangtho na sepna te:
·
Konilia in Pasian biakna lam ah nuamsa mi ( Sawl 10:1-2)
·
Pasian akihta mi ( Sawl 10:2).
·
Piak khiatna ahat mahmah mi ( Sawl 10:2)
·
Pasian kiangah thungen tawntung mi ( Sawl 10:2).
·
A thungetna leh apiak khiatna Pasian in sang ( Sawl
10:3-4).
·
Peter a sap nangin Kha Siangtho in hilh ( Sawl 10:5).
·
A galkap te khat Joppa khua ah sawl ( Sawl 10:6-8).
·
Peter in innkhum tungah thungen ( Sawl 10:9).
·
Peter in a sep maban ding Kha Siangtho in hilh ( Sawl
10:10-16).
·
A muhte ngaihsun khawm in Joppa khua ah hong zui ( Sawl
10:17-23).
·
Peter in amuh vision hong gen ( Sawl 10;24-29).
·
Konilia in zong amuh vision hong gen ( Sawl 10:30-33).
Hih bangin Judah mite leh
Gential minamte in khat leh khat ki deidanna leh Zeh ki tanna panin Pasian
hilhna hong ki kup khiat ciangin bek in Peter in akamka in lungdamna thu hong
gen thei pan hi( Sawl 10:34-43).
·
Peter thugenna a za mite tungah Kha Siangtho hong tung hi
( Sawl 10:44).
·
Kam tuamtuam pau in Pasian a phat uh za uh hi( Sawl
10:45-46).
·
Kha Siangtho a ngah uh hangin Zeisu min tawh Tui ki phum
kul lai hi ( Salw10:47).
·
Zeisu Khris min tawh Tui ki phumsak hi ( Sawl 10:48).
Peter in lungdamna thu
bucing ahi Zeisu Khris hong sihna a vuina a thohna thu a gen laitak in tua thu
a za mi khempeuh te a up khit uh ciangin amau tungah Kha siangtho hong tung a, amau te Tui leh Kha
tawh suah kikna akimna dingin Zeisu Khris min tawh Tui ki phuamna ding thu pia
hi.
( 10).
EPHESA MITE PIAN THAKNA
Ephesa mite kiangah
lungdamna thu hong gen masa Sia APaullu in lungdamna thu hong genna panin pawl
khat in um in hong ki khel uh hi. Paullu ih dinmun pen hih Lai Siangtho sungah
om hi ( Sawll 18:24). APaullu in Ephesa khua thu um mite hong nusia in Korin
khua ah hong pai suk in Korin khua ah a om Paul in Ephesa khua ah hong pai in
Apaullu thuhilhna tawh aki khel thu, thu um mi pawl khat om hong mu hi. Tua thu
um mite hong muhtak ciangin a ki sapna uh mu ahih manin thudotna hong neih hi.
Umna ah thudotna pen hehding hilo aa thupi hi. Man neih hi, itna hangin ci-in
ih san ding kisam hi. Thu dotna khat na upna tawh kisai in tuak lecin nang bang
cih na ngaihsut tam! Hong muhdahna hi, hong selpho na hi, hong simmawhna hi,
aki pilsakna ahi, aki theihsakna hi cihte na ci khatam maw!
(A). PAUL IH
THU DOTNA TE;
Dotna : No te in na up khit
uh ciangin Kha Siangtho na ngah uh hiam? (Sawl 19:2).
Dawnna : Kha Siangtho hong
tunlam thei kei ung( Sawl 19:2)
Dotna : Tua hihleh kua min tawh Tui ki phum na hi
uh hiam? ( Sawl 19:3).
Dawnna : John Tuiphumna ngah
uh ( Sawl 19:3).
Hih thudot hunleh Sawltak te
hun in Tuiphum pa John om nawnlo hi. Zeisu Khris sih mapek in mah a ngawng ki tan in sikhin zo hi.
John in phum cihna hilo in John ih tuiphum bangin phumna cihna hizaw hi. John
in Tui aphum cianign minlo khalo in mawhna na kisik kik manin Tui sungah kong
phum cih tuiphumna cihna ahihi( matt3:6; Lk 3:16).
Paul in Ephesa khua thu um
mite ih dotna pen hih bangin na dawng kik aa, John in ka nunga hong pai pa na
um ding hi, acihna in Zeisu acihna hi a, mawhna kisik kikna tawh ki pawl tuiphumna a pia hi. Tua bang acih ciangin
Zeisu acihna ihihi( Sawl 19:4).
·
Tua thu azak ciangin Topa Zeisu min tawh Tui aki phum uh
hi ( Sawl 19:5).
·
Paul in a mau lutung ah a khut uh nga aa ( Sawl 19:6).
·
Kha Siangtho hong kumsuk ahih man in ( Sawl 19:6).
·
Hih ci banign Kha Siangtho hun sung pianthakna man' ih mu
thei h.
( B ). LAI SIANGTHO BANGIN
GUPNA NGAH MITE
Gupna thu ih cih pen zai
mahmah hi. Thuthuk mahmah hi. Mihingte sep theiloh Pasian hong semsak na hong
ki piakkhiatna mihing bangin hong pianna, hong ki niam khiatna hong sihna
a kivuina a thohna Kha Siangtho tawh
hong kum kikna te Pasian hong semsakna leh a gualzawhna te ahihi. A tunga hong
semsak na te upna pen ih thukimpihna ih ngahna ih nailo hi. Ei khut sung hong
tunding thupi lai hi. Lak ding kisam lai hi.
Tua gupna ih lak khit ciang
bek in gupna ngahta ing cih pah ding ahihi. Tua gupna mi siangtho te lak dante:
(1). Judah mite ( Sawl
2:22-41)
·
Amun -
Jerusalem khua
·
A gen khia -
Peter leh Sawltak te
·
A gen thu -
Zeisu Khris hong gup khiatna thu
·
A za mite omdan -
um in lung hi mawh uh
·
A thu piakna -
Mawhna te a mai dan ding,
- Mawhna pan ki sik
kik un,
-Khat zong ki sit lo
in,
- Zeisu Khris min
tawh
- Ki baptaiz un.
- Tua bang na hih
uhleh
- Pasian hong piak
khong Kha Siangtho
- na ngah ding uh hi.
·
Tua thu a za mite -
Ki baptaiz uh aa,
- Tua ni in mi
tulthum ki behlap uh hi.
(2). Samaria khua mite (
Sawl 8:5-17).
·
Amun -
Samaria khua
·
Thugen -Philip
·
A gen thu -
Pasian gam thuleh Zeisu Khris min tawh kizom lungdamna thu
·
A za angai mite -
Pasal numei te
·
A thupiak - Zeisu mintawh ki tuiphum
- Kha Siangtho ngah ding
(3). Gentail te ( Sawl
10:1-48)
·
Amun -
Konilia gamkap mangpa in
·
Thugen -
Peter leh a pawl
·
A gen thu -
Zeisu Khris hong gup khiatna thu
·
A za mite -
Thu um, Kha Siangtho ngah
·
A thupiak -
Zeisu Khris min tawh Tui ki phum ding thupia
(4). Ephesa khua thu um mite
( Sawl 19:1-6).
·
A mun -
Ephesa khua
·
Thugen -
Apaulu
·
A gen thu -
Zeisu Khris gup khiatna
·
A za mite - Um
uh
·
Tui kiphum - Min
ki lo lo in Paullu in Tui sungah na phum
·
Kha lam dinmun -
Kha Siangtho ngah nailo
·
Thudotna ngah uh -
Paul in thudotna pia
·
A dot masak -
Na up khit uh ciangin Kha Siangtho na ngah uh maw..
·
Dot nina -
Tua bang ahihleh kua mintawh ki Baptiaz
·
A thu piakna -
Zeisu Khris mintawh Tui ki phum kik ( neih veina)
- Kha Siangtho ngah
in kamtuam pau, kamsang
(7). A ki khelna te et kikna
Pasian hong gup khiatna
ngahna icih pen ei mau hoihsak thutawh eimau deihdan in lak ziau ding hilo in
tanglai mi siangtho te lak bang, ngah bangin ih lak kul ding hi. Ih ki khel
ding ahihi. Tua hileh muan huai bek hi, ki cian bek hi. Lai Siangtho bang lian hi, kici thei bek hi. Tua
ahih manin mi khempeuh in ih zak thubang hi a, a um te in bang zop ding ki sam
lai, bang ci ki gin ding cihte hoihtak ki en cian kik in. Vantung gam paina
dingin Lai Siangtho bangin ki thoi kigin dingin itna lianpi tawh kong zawn hi.
(......................lim
ki hal hi...............................................) page 43.
Pasian in mihing te adingin
gup khiatna na sep hong sepsak khit ciangin mihing lampan in hih bangin a kisam
te leh tua gupna thu ah Teci te zong ahihi. Gupna ngahzo ta ing ihcih theihna
ih kha muanna pen hih Teci thumte hang ahihi.
·
Leitung ah zong Kha Siangtho, Tui, Si om aa, tua te in
pawl khat bek ahihi( IJohn 5:8).
·
Hih Teci thumte pen ei lam ah gupna ngahna hong kipsak
ahihi. Hih Teci thum aom kei leh gupna ngah ing icih hangin muan huailo hi.
·
Teci thum te Teci panna in
(6). Gupna ngah lungdamna
dingin Thawh neihte lam ah hong pnag teci te:
(((((((((((((((((((((((....Lim
suiah ding hi page 44...........)
# Sisan
Zeisu Khris in Singlamteh
tung panin a sisan hong buakhia hong luang khia aa, tua sisan in mawhna thaman
pan kei hong leizo hong tankhiazo hi ci-in nang lampan upna tawh na sanding bek
ahihi. Tua sisan pen kei hangin ka mawhna hangin luang hi cih um in sang in.
Mawhna kisik kikna ding ciang pen, ei mawh neihte tavuan ahihi.
# Tui
Mawhneih ihihna pan ih
suahtak theihna dingin, sisan tawh lei masak ihi a tua ciangin tua mawhna
sawpna dingin tui kisam leuleu hi. Tua tui in zong silamteh tung pan hong luang
khia Si leh Tui lak pan tua tui pen
ahihi. Ih mawhna te a mai theihna dingin hong tanpa hong ki pia in si leh tui
tawh hong tankhia aa, tua tui pen mawhna sawpna ahi Zeisu min tawh tui ki
phumna ah ki zangh ahihi.
" Galkap khat in a
pangpi teipi tawh sun aa, si leh tui thakhat in luang khia hi(Jn 19:34)."
Sisan tawh lei khin ciangin
mawhna ki sawp theita aa, tua mawhna sawpna ah tui sung bek ah ki pap lo in
mawhna te a khokkhia ding, a siangsak ding min ki sam leuleu hi. Puan ih sawp
ciangin satpiang(saban) leh tui ki zangh hi. Tua satpiang tangin mihingte
mawhna sawpna ah Zeisu Khris min ki zang hi. Tua Zeisu min in mawhnate hong
maisak hogn siangsak min ahihi.
"Amah in ma mipawlte
amawhnate sung pan gum khia ding ahih manin amin Zeisu na phuak ding uh
hi", ( Matt 1:21).
" Na mawhnate uh ki
sikkik unla, na mawhna te uh a maina dingin Zeisu Khris min tawh ki baptaiz
un." ( Sawl 2:38).
" Ama min simloh
vannuai mite lak ah hong gum khia ding min dang omlo hi". ( Sawl 4:12 ).
" Tua Topa a um mite
khempeuh in ama min tawh mawhna maina ngah ding". ( Sawl 10:43).
Mawhna sawp nangin tui leh
Zeisu min kisam aa, Si leh Tui in kop khat ahih mah bangin tui leh Zeisu min zong kop khat mah ahihi. Ki khem
thei hilo hi.
# Kha Siangtho
Kha Siangtho ih cih pen
Pasian Kha Siangth ahihi. Pasian Kha Siangtho neilo pi in Pasian mi ki suak
theilo ahih manin Teci pang thumte lak ah a thupi mahmah ahihi.
Pasian in Kha hi a, ama tat
khiatsa mite in mawhna a sawp khit a siangtho khit ciangin a Kha Siangtho tawh
ciamteh hi. Mi Siangthote a kicih theihna dingin a Kha Siangtho tawh cidamteh
a, laktoh ciangin a ciamteh sa te bek la to ding ahihi. Mi Siangtho laktoh ma
sng teng Malep ah ahihi. ( Jn 4:24; IIcor 1:22)
Tua Kha Siangtho pen mittang
tawh ki mu thei lo a, khut tawh zong ki lang theilo hi. A hi zongin tua Kha
siangtho ciamtehna a ngahte pen a
thunget ciangin tua Kha in a muk lawnsak a, ama deih bangin paulo in tua pen
kamtuam ahihi. Tua Kha Siangtho in Zeisu Khris Kha ahihi.
Amau na sep ciat:
Ni khat ni ciangin ih galpa
Satan in hong langpang ding a, Pasian kiangah a tuamtuam in hong nial in
ih mawhna hong zonni ciangin hi bangin
teci thumte ei lam ah hong pang ding a,
·
Sisan in -
Ka leisa hi,ka tat khiat sa hi ci ding hi.
·
Tui in -
Zeisu min tawh ki sawp siangsa hi hong ci leuleu ding aa,
·
Kha Siangtho - in zong ka ciamteh sa hi kuamah tawh
kisailo hi ci in teci thumte eilam ah hong panciangin tua Satan maizum lel ding
hi.
THU KHUPNA
Pasian in akammal ahi Lai
Siangtho sungah angaihsutna leh a ngimna te kitel sinsen tak in hong pulak
khinzo hi. Gupna ih ngah theih nangin mau hong sep khiatna ei mau lam pan ih up
dan ih san dan ih zuih dan dingte ki ciam tak in hong gelh zo ahihi.
# Sisan vangliatna
·
Pasian in bang zah in hong it hong langsak
·
Upna hong guan
·
Eima pumpi kha pen ei a ahihlohna lungsim sungah hong
hilh
·
Ei pau mi kih huai ihihna honglangsak
·
Mawhna pan ki sik kikna hong pia hong kisik kik sak
# Tui ki sapna Zeisu min
tawh ki Tuiphum ding
·
Mawhna sawpnang - ( Sawl 22:16).
·
Mawhna maina -
( Sawl 2:38).
·
Zeisu tawh ki tuiphum khopna - ( Kol
2:12, Rom 6:3).
·
Zeisu thupuak man na -
( Matt 28:19)
·
Zeisu Khris silhna -
( Gal 3:27).
·
Gupna puan silhna -
( Isai 61:10, Mk 16;16).
·
Dikna puan silhna -
( Isai 1:8;61:10).
·
Mopuan silhna -
( Matt 22:11-13).
·
Khut tawh ki bawl lo vun atna - (Col 2:110)
Tui sungah ih ki phuam
laitak in hong phum sia pa in a kam panin Zeisu minlo tek tek ding ahihi. Ei te
pen kamsangte sawltak te nungzui te ihihi. Ephe 2:20: IPet2:21.
# Kha Siangtho in ( Kamsang
tawh kilang)
·
Mopawi pai nang ki ging kholhna - Matt 25:1-3
·
Zeisu Khris a hi cih lahna - Rom 8:9
·
Pasian man hong theisak -
Isai11:2
·
Lamman hong lak Kha Siangtho - Jn 16:13
·
Suah takna hong pia -
IIcor 13:17
·
Nopna hong pia -
Jn 14:26-27
# Zeisu in lampi hi.
Zeisu in lampi hi a, ama
totsa lampi a tawn dingin eite hong sam hi.
·
Pasian kimlai bawngkuang sunga hong suak ( ki niam
khiatna)
·
Pasian kimlai bawl siatna hong thuak
·
Pasian kimlai mihing bangin hong suak
·
Pasian kimlai thukhen zum ah pai pih
·
Pasian kimlai Kalvary mual ah ki paipih
·
Pasian kimlai Kalvary pan han ah
·
Pasian kimlai han pan Olive mual ah
·
Olive mual pan vantung ah.
Lai Siangtho bangin gupna
sanna
(a). Upna Zei Khris updan ding
Pasian khat bek om hi cih upna
Pasian khat bek in guampa hi cih upa
Tua Pasian in mihingte gum dingin mihing
bangin hong pai hi cih
Mihingte mawhna tangin si in, ki vui a,
nithum ni in thokik cih upna
A sisan tawh honglei khinzo hi cih upna
( b ). Mawhna ki sikkik na
Zeisu in Pasian hi cih theihloh mawhna
Nisim Pasian thu donloh mawhna
( c ). Zeisu tawh ki vui
khopna ahi tui sungah Zeisu min tawh tui ki phumna
( d ). Kha Siangtho ngah in
kamtuampau na
( e ). A Siangtho nuntakna
na phak matengin delh in ( Heb12:14).
Hih a tunga thute in Pasian
hong gup khiatna pen Lai Siangtho sung bang lianin ih san ih ngahna ding a
kisam thute ih tom lakna ahihi. Mi khempeuh in hi bangin lak ding sanding
upding akisam ahihi. Mi khempeuh in hi bangin lak ding sanding upding a kisam ahihi.
Lai Siangtho pen ih umawh
bangin letkhiat ding hilo a, Kha Siangtho bek tawh Zeisu Khris lampi man ki
telzo bek ahih amah bangin, vantung gam a tung taktak ding thu um mite ih suah
nang leh Lai Siangtho bangin sihna a to ngamte suakni ci-in hi laibu tawh ta
hong pia in kong hanthawn hi.
Tuiphum
siate zat ding
Mawhna neih mikhat in mawhna
mai in gupna angah theihna dingin amahmah Tuiphum ding sia, leh Zeisu Khris na
sep ci-in Liamai 44 bangin panmun nei ciat uh hi. Amah lam ah bang ciang ki
sam, siate in bang ci sep ding cina banban in hoihtak in ngaihsut ding hi. Rom
10:10 sungah dik kisakna ngah nangin lungsim sungah ki um hi. Gupna ngah nangin
kam in ki mang hi ci-in Lia Siangtho sungah ki gelh hi.
Tui kiphum
ding Pa/Nu kam tawh aman neihding dotna te:
Dotna : Na khempeuh a
piangsak Pasian khat bek om hi ci-in na um hiam?
Dawnna : Um mah ing.
Dotna : Tua Pasian in mawh
neite gum digin mi bangin hong pai Zeisu hi ci-in na um hiam?
Dawnna : um mah ing
Dotna : Mimawh hing na kici
hiam?
Dawnna : Mim awh mah hing
kici mah ing.
Dotna : Ka mawhna tang
dingin Zeisu Khris in Si, Ki vei, tho kik takpi hi ci-in na sang hiam?
Dawnna : Sang mah ing.
Dotna : Zeisu Khris min tawh
tui ki phumna in Lai Siangtho sung bang hi a, mawhna main a hi ci-in na sang
hiam?
Dawnna : Sang mah ing.
Dotna : Na mawhna pan na ki
sik kik hiam?
Dawnna : Ki sik kik mah ing.
Tuiphum pa
lawh cing;
Sanggam pa/nu in na mawhna
pan na kisikkik manin na mawhnate amai theih nangleh Kha Siangtho tawh na ki
dim theina dingin min manpha bel Zeisu Khris min tawh tui sungah kong phum hi.
Hih bangin a lawh khit
ciangin khat bei bek tui sungah pap ding hi. Zeisu min tawh tuiphumna pen Zeisu
tawh ki vei khopna ahih manin tui sungah khatbei bek pap ding ahihi.
Theihding:
·
Pa, Ta, Kha Siangtho min in Zeisu ahih manin Zeisu min ki
zangh hi.
·
Zeisu Khris in khat bek bek han ah ki vui ahih manin tui
sungah khatbek bek mah pap ding ahihi.
·
Mipite in tui aki phum khit ciangin thungetsak ding hi.