Zion Tangko


 Zeisu Tangko Hawm 1 Na






THU MASA

 Tuni in Leitungah ahong piang khua hunsia te, zinglingna te, meimual puakkhamte, huihpi nunnate, sonami leh pingpeite a ki pan ahong piang neilo khuahun siate kumdang sangin nasia tektek aa, muan om nawnlo zah dongin ahong pian'nate lamdang kei  e!


Lai Siangtho sungah akigelh thute ni khat khit nikhat, hun khatkhit hunkhat a ki cin'na hia, aki patcil in Pasian in a bawl nate ahun bei kuanin a suksiat kik ding hun hong naita ahih na thu Pasian in hong phawksak na hi a, ih ki gin theih nangin tua na te a hong piangsak hi zaw ahihi.


Tu aa bangin ahun hong naita ahih manin sanggam aw, na kiging nai hiam? Na phawk thei nai hiam? Na kiginna pen Lai Siangtho bang ahihiam? Kha muanna ngah nangin a ki cian taktak mah ahihiam? Na lung muang tkatka ding hiam? Gupna ngahna tawh kisai na ki ginna pen Lai Siangtho bang lian mah  ahihiam? Cih na ki encian kik na ding ih deih hi.

 Tua ahih manin hih Laibu pen a masa kong gelh ahi, " PASIAN KI LATNA LEH KI LAWHNA MINTE", tawh ki zomin abu nihna ahihi. Hih Laibu a simkha khempeuh in Lai Siangtho bangin gupna ngah in a gilo ahi hih leitung leh sihna a to ngamte ih hih nadingin Upna neithu um mi khat hong suaksak hen ci-in hih Laibu neu tawh mai ngap tak in kong hopih hi.

 Re. Hang Khan Kam

 I.  LAI SIANGTHO THU II THU GUIPI


Lai Siangtho li thu guipi ihcih pen Vantung leitung abawlpa Pasian leh Lai Siangtho sungah hong ki gelh Pasian kammal neipa theihtel ding giimna tawh hong ki gelh hi a,

(1). Tua Pasian Vangliatna

(2). Psian a phazah leh

(3) Tua Pasian ii itna thuak tak in ih theihtheih na ding ahihi.

 

Lai Siang ih simtak ciangin ih lakdan ih siam ding kisam mahmah hi. Kha Siangtho ii hong hilh zong ih ngak a kul ahihi.  Eima ci leh sa tawh a deihna kaih tawm ding hilo hi( Jn 16:13-15, Lk 24:45).

 

Gentehna:
Mi pilte in vantung aksipi en in naungek suahna hong zon uh pen khiallo uhhi. Ahi zongin ci leh sa tawh ngaihsun in ki lawm ding bangin Herod kumpipa kiang hong paina tak ah lam hong khial uh hi. Naungek adingin lauhuai sak hi. Ahi zongin vangtung hong en kik uh aa, amasa aksipi mah hilhna hong zuih kik tak ciangin naungek hong mu uh hi. Tua aksi in Kha Siangtho ahihi( Matt 2:1-12).

 (1). Vangliatna tawh a kidim Pasian:

 Pasian in vangliatna tawh kidimin na khempeuh a piangsak Pasian ahihna thei khinni. Pasian dangin bawllo hi. Tua Pasian in susia thei hi. Bawl kik thei hi. A ut bangbang, adeih bangbang in bawl thei Pasian ahihi( Isai 43:11-13;44:21-24;45:7).

 

Kei mah in;

Ka si sak a,

Ka hing sak hi.

Ka liam sak a,

Ka sam sak hi.

Ka khut sung pan kuamah in hon khia theilo hi( Thuhilhkikna 32:39).

 

Piancil pan Mangmuhna Lai Siangtho hoihtak sim lehang Pasian in vanglian Pasian ahihna nialna ding om kei.

 

" Oh! Pasian aw, na ziatlam khutin vanglian hi. Na ziatlam khut in galte sumai gawp hi."

" Siangtho na tawh kidimin a vnag lian ahi....( Pai 15:6,11).

 

Pasian in naungek bangin hong suah hangin amah pen, Vanglian Pasian, Tawntung Pa mah ki ci hi( Isai 9:6).

 

" Vantung ah ahizongin, Leitungah ahi zongin thu neihna vang liatna khempeuh ka ngahzo hi".( Matt 28:18).

 

Tua Pasian in na kehmpeuh a vangliatna tawh a piangsak hi. A vangliatna tawh uk hi. A vangliatna tawh thu khen hi. A vangliatna tawh a kipsak kik Pasian ahihi.

 

(2).  PASIAN A PHAZAH:

 

Pasian bang zah pha hiam cih pen thu um mi khat ii dot ding dotna hilo hi. Ama pilna, haina a laklak zong ahihi. Lai Siangtho sungah leitung vantung a piangsak Pasian in nihbang thumbang ci na gen mialmual lo hi. Anuai abangin kician sinsen in ih mu thei hi.

" Topa pen Pasian ahihna thu leh Topa Pasian in Topa khat bek ahihi.(  THE  LORD OUR GOD, the LORD is one)( The LORD OUR God is one LORD) ( Thuhilhkik 6:4).

 

Pasian pen thum ki gawm dingin ih upna a ki khialhna.

 

" Kei mah in amasa bel, a nunung bel ka hihi. Kei lo Pasian dang omlo hi." ( Isai 44:6)

" Keimah guak in vangtungte zal in, kuama seppih lohin leitung ka phah hi." ( Isai 44:24).

" Kei mahmah Pasian ka hi a, eki simloh Pasian dang omlo hi".( Thuhilhkik 32:39).

"  Kei mah guak in Pasian ka hi a, kei simloh Pasian dang omlo hi( Isai 45:5)

 " Kei mah bek in Pasina ka hihi. Kei mah bek Pasian ka hihna ni suahna pan ni tumna dongin ka theih ding uh hi".( Isai 45:5-6).

" Kei mah in Pasian ka hi aa, kei simoh Pasian dang om lo hi. Kei mah in a dik Pasian, a gum khia Pasian ka hihi. Kei simloh Pasian dang om lo hi". ( Isai 45:18,20).

" Tua hun ciangin Topa Pasian pen leitung khempeuh kumpi suak dinga,  tua ni cinaign Topa Pasian in Topa khat bek, min khat bek neih ding hi." ( The LORD is one and His name ONE) ( Zech 14:9).

 Zeisu in, " Thukham a lianbel in Israel mite aw ngai un, eite Topa Psian in Topa khatbek ahihi." ( Mark 12:29).

 

" Pasian khat bek Pa sung pan na khempeuh piang a,

- Tua Pasian adingin eite ih piang hi.

-Tua Pa ahi Pasian khat bek ih nei hi.

- Tua Topa hangin na khempeuh piang a,

-Tua Zeisu khat bek ih nei hi. ( Icor 8:6).

 

Pasian pen khatbek ahih na th Lai Siangtho sungah kitel mahmah a, ahizongin sehnih sehthum suah ding hilo in theician in Lai Siangtho bangin san ding na hizaw hi. Tua Pasian hong thei telsak Kha Siangtho pen thupi mahmah leh ih ki sap mahmah thu ahihi.( Isai 11:2).

 

Pasian Khang Siangtho in;

·Pilna ahong pia khia,

·Ngaihsut theihna leh hangsanna hatna hong pia khia,

·Pasian hong thei sakin kihtakna hong pia Kha pen tua mi tungah ka pia ding hi.

 

 

II. GUMPA KUA HIAM?

 

(1). Mihingte in tuni ih phutkhak sihna pen mihing khat leh khat ii thu khenna pan ih ngah hilo in Pasian ii thu khenna ahihi. Pasian thu khenna ahi Sihna leh Hamsiatna pan bang ci suahtak ding cih thu pen a thupi pen ahihi. Pasian in Eden huan singgah ahi sia leh pha ken theihna singtung pan thu khensa ahihi.

 

Pian 2:17

·Tua Singtung pan a gahna nei kei ding hi.

·Na nek ni ni-in na si ding hi ci-in thu a pia hi.

 

Pian 3:6

·Tua Singgah pen limci mahmah in,

·Limtuak mahmah ahih man leh pilna zong khang ding ci ahi manin numei in a muh ciangin,

·Tua singgah lo in ne hi. A pasal zong pia ahih manin a ne hi.

 

Late 14:3

"Mi khempeuh lam khial khinzo uh hi. A ki bangin ki sia khin uh hi. A hoih a gamta ao mkei hi. Khat na ngawn aom kei hi."

 

Late 51:5

" Kei mah in ka suahcil in amawhsa in ka suak hi. Ka nu in hong paaicil a ki pan a mawhsa ka hihi."

 

Rom 6:23

" Mawhna thaman in sihna ahihi."

 

( 2 ). SIHNA PAN HONG GUMKHIA ZO PA

Pasian in ama thukhenna pen Pasian bek mah in phiat thei hi, susia thei hi, gum khia thei a, Pasian thu khenna pen koizum hi ta leh puah theilo, laih thei lo hi. Pasian thu khenna zumpen leitung vantungah zum sang penpen hi a, zum dang om nawnlo hi.

 

Thuhilhkikna 32:39

" Kei mah in ka si sak aa,

Ka hing sak hi.

Ka liam sak aa,

Ka dam sak hi.

Ka khut sung pan kuamah in hon khia zolo hi"

 

Isai 43:11_13

" Keimah bek in Pasian ka hi a, kei simlo gumpa dang omlo hi."

- Ni leh kha te aom ma in kei mah in Pasian ka hi zo hi.

" Ka khut sung pan kuamah ni hong khia zolo hi."

-Ka bawl na te kua in hong khak tan zo hiam? ci-in Pasian in thu a pia hi.

 

 

Hosea 13:4

" Kei simloh Pasian dang aom  lam ka thei kei  hi"

-Kei simloh a gum khiazo Topa omlo hi.

 

Hih Lai Siangtho Pasian kammmal ih et ciangin Pasian thu khenna pen Pasian bem mah in phel thei gumthei bek a, tua Pasian in khat bek ahihna thu ciantak in ih thei hi.

 

III. HONG BANG CI PAI HIAM?

 

Pasian in na khat peuhpeuh a sep ciangin ahi mimual in bawl ngeilo a, kum tampi geel kholhna nei masa hi. A piansak mihingte akum a kimang ding ciang tannanei hi. (Thuhilhsia 3:1-2) sungah suah hun om a, sih hunzong om hi acih na thu ih mu hi. Gupna thu ah zong amah bek na gumpa, hong gum Topa ahih manin kician tak in geelkhol ahihna Lai Siangtho sungah teltak in ki mu hi.

 

Pasian pen Kha hi a, ci le sa mittang tawh a ki mu theilo hangin( Jn 4:24; Pai 33:20; ITim 1:17;6:16; Heb 11:27; Jn 1:18; IJn 4:12) ama lim ama melsun in a piansak mihingte gum dingin hong pai ciang mihing mah bangin hong pai ding cih ih thei khol hi. Tua ahih manin Pasian hong paiding a lam-en mi khempeuhte mihing bangin hon gpai ding hi ci-in lam-et ciang bek in hong gumpa Pasian pen ki thei tel bek ding hi.

 

(1).  A MAHMAH HONG PAI DING

 

Pasian in mihingte hum dingin amahmah hong pai ding maw! Ama tang ding khat hong sawl ding cihthu thupi mahmah hi.

Thuhilhkik 32:39

"...ka khut sung pan kuamah in hon khia zolo ding hi..."

Isai 43:11_13

" Kei mah bek in Pasian kha hi a, kei simloh gumpa dang omlo hi. Ka khut sung pan kuamah in gum khia zolo hi".

 

Ama tang ding kuamah hong bawl theihlohna thu ki mu thei hi. Amahmah hong pai in hong bang ci gup ding, bang ci lim tawh hong pai ding Pasian ii giimna en to suak lai ni.

Pasina ii ngaihsutna pen kamsang Isaiah tungah hong ki lang ahihna thu ih mu hi. Pasian in ama pumpi mahmah tawh hong pai ciangin Pumpi leh Kha gupna hong bang ci khen ding cih en kik ni. Ci le sa gum masa ding maw? Kha gum masa ding ih ngaihsut ciangin Taksa hong bawl masa ahih manin gum masa pah dinga, thu zawh ciangin Kha gum pan ding cih Pasian dan ih mu thei hi.

Isai 35:4

"...Pasian in amahmah hong pai suk in note hong gum ding hi."

Isai 35:5-6 Pumpi gupna masak

·Tua ciangin mittaw ten khua hong mu ding hi.

·Bilngong ten khua hong za ding hi.

·Khebai ten Sanang bangin diang ding hi.

·A pau theilo ten la hong sa ding uh hi.

            Bang hang hiam cihleh gamlak ah ciktui aphul bangin zang lei ah gun tuite hong luang ding hi.

 

(2)  BANG CILIM TAWH HONG PAI DING

 

Mittang tawh ki  mu theilo Pasian in Kha ahih manin leitung mite gum dingin leitungah hong pai ciangin ama lim leh mel sunin a bawl mite gum dingin ama bawl bang lianin mihing bangin mihing suahna tawh hong pai ding cih anuai abangin ih mu thei  hi( Pian 1:27).

Isai 9:6

·Banghang hiam cihleh eite adingin naungek khat hong suak( mihing)

· ei te adingin tapa khat hong ki pia hi( Numei maw Pasal cih)

·Ama liangko tungah ukna om pai suk dinga,

·Ama minin Lamdang,

·Thu lakpa,

·Tawntung pa,

·Nop sakna kumpi kici ding hi.

            A tung aa ki  lawhna minte in Zeisu Khris in a lian mahmah Pasian ahihna hong lak ahihi.

 

(3). THU CIAMLUI PASIAN IN THU CIAMTHAK AH ZEISU KHRIS HI

 

Thu ciamlui sungah khat bek ahi Pasian pen Kumpipa zong hi a, a piang sak pa zong hi-in, gumpa zong ahihi. Mi hingte gum dingin leitungah mihing bangin hon gpianga, naungek bangin hong suah tak ciangin siampite, lai theite, Pharisai te in tuni dongin tel zolo in nial uh hi. Ahi zongin anuai Lai Siangtho munte ah ki ciantak in hong gen hi.

Late 24:10 ( Kumpi za nei hi)

·Mingthan gkumpi kua ahi hiam?

·Leitung vantung  a uk Pasian ahihi.

·Tua Pasian in vanglian kumpipa ahihi.

 

John 18:37

·Pilat in, " Tua hihleh nang kumpipa mah na hiam?" ci-in a dot ciangin,

·Zeisu in, " Kumpipa na cih bangin ka hihi.

·Thuman thutak teci pang dingin leitungah mi bangin kong suak aa, hih leitungah kong paisuk hi.

·Thuman thuthak tawh ki pawl mi in keima thu a um hi", aci hi.

 

Piancilna 1:1 ( A pian sakna)

·A  ki pat cil in Pasian in van leh lei a piang sak hi.

Isai 44:24

·Nugil sung pan hong sam khia hong teel khia in nang hong puahpha Topa Pasian th piakna in,

·Vangtung kei guak in ka zal a,

·Pawl neilo in leitung ka phah a,

·Na khempeuh a piangsak Pasian ka hihi.

 

John 1:10

·Tuapa hih leitungah om zo hi.

·Hih leitung in ama piansak ahihi.

·Ahi zongin leitungin amah a thei kei hi.

 

Kol 1:16

·Bang hang hiam cihleh tua tapa in

·Vangtung leitungah aom khempeuh, muh thei nate muh theiloh nate,

·A sangna, ukna, vangliatna, tokhom, thuneihna te ahi zongin,

·Na khempeuh a piangsak hi.

 

Late 86:10 ( PASIAN)

·Topa aw nang na lia a, n a lianpipi te na sem hi.

·Nang mah khat bek Pasian na hihi.

 

Isai 40:28

·Thomas in zon gka TOPA leh ka PASIAN aw ci-in a sam hi.

·Zeisu in, " Nang nong muh manin nong um hi, hong mulo na pi-in hong umte in thupha a ngahzaw ding hi," aci hi.

 

John 13:13-14

·Note in kei Pasian aw, cih ahi zongin Topa aw cih ahi zongin na ci uh hi.

·Tua nong sapna uh aman mah hi.

·Bang hang hiam cihleh kei mah in Pasian leh Topa hi na pi-in a khe uh kong silsak leh...

 

Rom 9:5

·Tangtawng pek in napu napa te tawh a ki zom ahihi.

·Khris in zong ci leh sa lam sangah tua minam ahihi.

·Tua Khris in zon gna khempeuh uk a, thupha a nei tawntung Pasian ahihi.
Amen.

 

Ikor 8:6

·Pasian khatbek pa sung pan na khempeuh piang a,

·Tua Topa adingin eite ih piang hi.

·Tua PA ahi Pasian khat bek ih nei hi.

·Tua Topa hangin na khempeuh eite a ki pan ih piang hi.

·Tua Zeisu Khris khat ih nei hi.

            * Ahi zongin mi khempeuh in hih pilna ngah kimlo uh hi.

Isai 9:6

·Vanglian Pasian ( Al mighty God)

·Tawntung PA...( Everlasting Father)

Thuhilhkik 32:6

·Topa Pasian in nang hong piansak Pa ( Is he not your Father?)

·Nang hong piangsak in om na hong pia hilo ahihiam? ( your creator)

John 10:30

·Kei leh kapa in khat bek ka hihi.( I and my father are one)

John 14:9

·Philipaw, note tawh hi tanvei om khawm na pi-in hong thei nailo na hiam?

·Kei hong mu mi in Pa zong a mu hi,

·Tua bang ahihleh bang dingin Pa hong lak in ci na hiam?

Isai 44:6

·Isreal mite Pasian kumpi,

·Isreal mite a teelkhia vantung leitung a uk Topa Pasian in hih bangin a gen in ah,

·Kei mah in amasa bel leh a nunung bel ka hihi.

·Kei simloh Pasian dang om lo hi.

Isai 48:12

·Kei mah in Pasian ka hihi.

·Kei mah in amasa bel leh anunung bel ka hihi.

 

Mang 1:17-18

·Tua mipa ka muh ciangin si dektak in, ka khephung ah ka tuk hi.

·Tua pa in a ziatlam khut ka tungah nga in,

·Lau kei in,

·Kei mah in amsa bel leh anunung bel ka hihi.

·A nungta tawntung Pa ka hihi.

·Ka sihngei hangin tu in nuntakna tawh ka ki dim hi.

·Hell khua kong khak tawhte ka nei hi.

Mang 2:8

·A masa bel leh anunung bel hi.

·A sih ngei hangin anungta mipa thu piakna in...

Mang 22:13

·Keimah in Alfa ka hihi.

·Omega zong ka hihi.

·A masa bel leh anunung bel zong ka hihi.

·A ki patna leh a tawpna zong ka hihi.

 

( 4 )  TAPA CI-IN KI SAM

 

Tapa ci-in hong kisapna pen mibangin hong suahna ah nu leh pa khenna ahihi. Pasal van tawh hong suak ahih manin "tapa"ci-in hong kis am hi. Numei vantawh hong suak leh "tanu" kici ding hi. Mihing bangin si leh sa tawh hong suak khia a, mittang in muh theih dingin hong piang a, tua muh theih pumpi pen mittang tawh aki mu theilo Pasian lim leh mel ahihi. Tapa hong ki cih hangin amah pen Pasian hihna kiamtuam lo a, vanglian Pasian mah ahihi.

Kol 1:15

·Tua tapa in mittang tawh ki mu theilo Pasian lim ahihi.

·A piang na khempeuh panin tua upa zong ahihi.

 

Matt 1:23

·Tapa anei ding hi.

·Tua tapa in Emmanuel ci-in a min ki phuak ding hi.

·Emmanuel a khiatna in, " Eite tawh Pasian om khawm hi a cih nopna ahihi."

ITim 3:16

·Amah biak piakna ii thuthukna in thu lian mahmah hi cih nialna ding omlo hi.

·Pasian in pumpi tawh hong ki lang hi.

·A maanna thu Kha Siangtho tawh hong ki lang hi.

·Vangtung mite in tua Topa hong mu uh hi.

·Minam dang( Gentale) ten  lungdanna thu hong za uh hi.

·Leitung mite in hong um uh hi.

·Vangliatna tawh tunglam ah ki la to hi.

IJn 4:2-3

·Mihing bangin hong kumsuk Zeisu Khris a sang Kha pen Pasian tawh ki pawl ahihi.

·Mihing bangin hong kumsuk hong pai Zeisu Khris asanglo Kha pen Pasian tawh ki pawllo hi.

IIJn 1:7

·Mihing bangin a hong pai Zeisu Khris a nial mi khempeuh Khate tu in leitungah hong lutzo hi.

 

 

(5) ZEISU KHRIS SUNGAH A KI SEEL PASIAN HIH NATE:

 

Mihingte mittang tawh ih muh theih ci le sa pumpi pen mihing te mawh maina ding a hong ki pia ding pumpi hi a, Kha ahi Pasian in tua ci le sa pumpi sungah ki seel in om hi. Tua ahih manin tua Zeisu Khris teltak in en in ih ngaihsut ciangin Tua Zeisu tungah mittang tawh aki mu theilo Kha pumpi leh muh the ci le sa pumpi om hi cih ki mu khia hi.

 

Kolo 2:9-10

·Pasian ii ci le sa ki cianna in Khris sungah pumpi tawh ki  lang in kiseel in aom hi.

·Vangliatna, thuneihna, ukna khempeuh anei tua Topa hangin note a ki cinna na ngah uh hi.

ITim 2:5

·Pasian khat bek om hi.

·Pasian leh mite kikal ah mimah ahi hong ki kham Zeisu Khris khat bek aom hi.

Gal 3:20

·A ki kham mi in langkhat bek tawh ki pawl ahi kei hi.

·Pasian in khat ahihi.

IIKor 5:19

·Tua thu in, Pasian in Khris sungah om a

 

(6) PASIAN TAPA CI-IN KI SAM

 

Ih Lai Siangtho bu 66 pen thuciam bu 39 leh thuciam thakbu 27 ki gawm ahihi. Thuciam thak pen Zeisu Khris hong suah dektak leh ong suah zawh thu aki pan mangmuhna dong ahihi. Thuciam thak pen anuai a bangin ki khen lai hi.

(a)  Lungdam bu ( Gospel book)

1.Matthew  1 - 28  anunung kamvai khak dong

2.Mark        1 - 16:19 avan kah dong

3.Luke         1-24:51 avan kah dong

4.John         1-21:25 kam vai  khak dong

(b) Acts             - Lungdam bu 4 sung gen kholhna tangtunna leh

(c) Rom - Juda - A piang thak sate thapiakna laikhak

(d) Mangmuhna - A hong tung ding gimna leh Pasian geel kholh thute ci-in ki khen hi.

 

Hih bangin Lai Siangtho a khenin hoihtak telin ih et ciangin Lai Siangtho lui sungah Pasian tapa ci a ki lawhna omlo hi. A tam pen in thuciam thak hong suah khit ciang bek in a ki lawhna ki mu thei pan hi. Pasian in leitung mite bangin zi, ta leh tu nei hilo a, hong suahma in " Pasian tap" kici ding hi. cih  Lai Siangtho sungah ih mu hi. A hong suak ding naungek ( Pasian ci le sa pumpi) pen Joseph leh Mary te ci le sa ki tengin ki zomin a neihta hilo a, Pasian in mihing bangin hong pai na digin Mary gilpi hong kawmpak hi a, a gaisak pa Pasian tawh ki lo in, " Pasian tapa" a kici hi zaw hi. Ta upa cih ciangin Pasian in zi nei in a suak masa pen cihna hilo a, Zeisu bangin Pasal tawh  ki khial(kizom) lo in gai in a suak Zeisu mai ah kumah omlo cihna ahihi. Zeisu nungah zong kua mah omlo hi.

 

Tua ahih manin Zeisu pen Kha Siangtho lampan ki enlo in ci le sa tawh ki bulh ahih manin a ki lawhnate pan lam ki pial in tuni ciangdong Christiante ki gam mang lai-in Zeisu tawh ki mu nailo tampi ki om lai hi. Tua ahih manin Leitung mihingte ci le sa panin piang hilo a, Pasian in mihing bangin hong pai na ah mihing khaici pan piang hilo hi cih nopna in " PASIAN TAPA"  ci-in min ki pia in hong ki lo hi zaw hi.

 

Luke 1:32

·Tua tapa  pen milian hi ding hi.

·A sangpen Pasian tapa kici ding hi.

 

Luke 1:35

·Tua a Siangtho tapa pen,

·Pasian tapa kici ding hi.

            Kici " ding " ci ahih manin hih hun lai tak in om nailo hi. Kici nailo hi. Hong suak khit ciangin kici thei pan ding cihna ahihi. Lai Siangtho kammal diakdiak " zo" cih leh " ding" cihte hoihtak in khensiam kul hi.

Jn 1:34 Kei mahin ka mu a, hih pa in Pasian tapa hi ci-in teci ( theihpihna) ka pang hi.

Pasian tapa ih cih pen leitung pan aa piang hilo hi cih thei pihna hi zaw hi.

Jn 8:23

·Note in nuai lam mi na hi uh hi.

·Kei  mah in tunglam  mi ka hihi.

·Note in hih leitung pan in a piang na hi uh hi.

·Kei mah in leitung pan a piang ka hi kei hi.

 

(7) HIH LEITUNGAH HONG PAI NA:

 

Thu um mite in thu ih nget ciangin, Vantungah aom kote Pasian aw, kici hamtang hi. Pasian in vangtung kiu khan ah panmun la in leitung a khen tawh hong siksuk, hong kumsuk ding bang hi cih mitkha ah a tamzaw in ki bulh hi. Ahi zongin Lai Siangtho ih et ciangin Pasian in Kha hi a, leitung vantungin a huam zawhloh a dimlet Pasian hi-in om lohna neilo Pasian ahihi. Mihing bangin hong pai in hong ki niam khiatna pen hong paisuk a kici na hizaw hi.

 

John 4:14

·Pasian in Kha ahihi.

·Amah abiate in Kha tawh ahizongin cihtakna tawh ahizongin abia ding uh hi.

Jer 23:24

·Ka muh lohna dingin a ki latlohna mun ah kua in bu sim thei ding hiam?

·Kei mah in leitung vantung ki zel in(dimin) ka om hilo ka hihiam?

 

IKum 8:27; IKhang 6:18;IIKhang 2:6

·Ahi zongin Pasian in leitungah teng taktak ding ahihiam?

·Vangtung leh a vanglianna vantungte in Pasian pen huamzolo ahih manin khut tawh aki bawl inn sungah teng taktak ding ahihiam?

Isai 66:1

·Topa Pasian in hi bangin ci hi. Vangtungin ka tokhom ahihi.

·Leitungin ka khe ngakna ahihi.

·Kua in kei ading biakinn lam zong ding ahi hiam?

·Koi lai mun ah kei om ding ka hi hiam?

            Hih leitungah kong pai hi acih na in mihing bangin a hong suahna agen nopna hi a, mihingte ngaihsut bangin vantung bek ah om den in leitung leh tuipi sunga awngthawl in nusia cihna ahihi.

Ephet 4:6

·Eite Pa ahi Pasian Khatbek aom hi.

·Tua Pasian in eite khempeuh tungah aom hi.

·Eite lak ah akizel hi.

·Eite sungah zong aom hi.

 

John 18:37

·Zeisu in kumpipa aw, na cih bangin kumpi mah ka hihi.

·Thuman thuthak lam ah teci pang dingin mi bangin kong pianga hih leitungah kong pai hi.

Philip 2:6-7

·Tua Topa in Pasian vangliatna tawh ki dimin om na pi in, Pasian tawh ki lang pang na te ka khah kei ding hi ci lo in,

·Ama min thanna nusia in,

·Sila lim la in,

·Mi tawh ki batna ah hong suak hi.

John 8:23

·Zeisu in, " Note in nuai lam mi na hi uh hi".

·Kei ka hih leh tunglam mi ka hihi.

·Note hih leitung pan a piang na hi uh hi.

·Kei mah in leitung pan a piang ka hi kei hi.

ITim 1:15

·Zeisu Khris in mawh neite gum khia dingin,

·Leitungah hong pai suk hi cih kammal in thuman thutak hi a,

·A vek pi in sanding aki lawm hi.

IJohn 5:20

·Pasian tapa hong pai in,

·Pasian mantak theihna pilna eite hong pia hi.

·Pasian mantak ahi zongin, tapa Zeisu Khris sungah ahi zongin eite in kipin ih om hi.

·Tua Pa in Pasian taktak mah ahihi.

·Nuntak tawntungna zong hihi.

            Pasian in Kha ahihi. Leitung na khempeuh ama piansak hi. Vanglian hi. Ki lawng theilo, ki sukha theilo, ki mu thei lo in vanglian hi. Na khempeuh in tua Pasian kam tawh a thu piakna ngai uh hi. A kam tawh thu piakna bangin a ki gamta ziahziah thu neipa pen mi bangin hong pai ciangin, ki mu thei, ki lawng thei, ki sukha thei leh kampau thei dingin leitungah mihng bangin hong suak hi.

 

IV. HONG BANG CI GUP DING

Pasian in mihingte hong bawl a ki panin ahun zi in gupna nasep hong sem a, Adam khang aki pan Moses khang dong bang ci gup hiam? cihte thu ciamlui sungah muthei hi hang. Izipt pan ki pan silo hihna Saltan na pan, Babilom gam Saltan na pan pumpi gupnate hong ki pan ahiihi.

 

(1). MIHINGTE HONG BAWL DAN

Pian1:27;2:7

·Leivui panin hong bawl hi.

·A nak sugnah nuntakna Kha muam

·A nungta mihingin hong piang,

            Pasian in amasa in Pumpi bawl masa ahih manin mi bangin hong pai tak ciangin pumpi, khut, khen damlote pumpi hong gum masa hi. Dam  lote damna nuntakna hong piak masak pen Pasianthuman na ahihi. Pasian danzong ahihi.

 

( 2 ). MIHINGTE GUM DING PASIAN KI GINNA:

Pasian in a tuahkhak a phutkhak bang ziau tawh na semlo a, hoihtak geel kholhna nei sinsen tawh na sem ahihi. Singlamteh tungah hong ki piak ding pen Moses hun thuciamlui hun sung pek in a gen khol ahihi. Ahun acin ciang bek in mihingte in ama tungah suan thei bek hi.

Pai 6:6         

            Ka thute zak in, a lian th khenna tawh note kongtan khia ding hi. ( Singlamteh tungah thah dingin Pilat mangpa thukhen ding a gen khol ahihi).

Thuhilhkik 21:22-23;Rom 5:8

·Singlamteh pen hamsiatna pan ih suahtak nang hi a,

·Sihna hong tuakna pen sihna pan hong tat khiatna ahihi.

 

Late 22:16,18

·Amaute in ka khut ka khete snlet zo uh hi.

·Ka puante hawmin lai ai asan uh hi.

Late 22:15

·Ka hatna pen belki tam bangin keu a,

·Ka leizong biangguh bangin belh hi(toncip hi)

·Sihna leitang dongin hong vui uh hi.

Late 34:20

·Ama guh om khempeuh kisim in kem ahih manin khat zong ki tanlo hi.

Late 35:11

·Thumanlo teci te hong ki lang uh a, ka theihloh mawhnate hong suan uh hi.

Late 41:9

·A taktak in ka mi muan an ka nekpih ka innkuanpihte a khe uh tawh hong pek uh hi.

Isai 53:7

·Sim mawhna thuak in mihingte lak ah agina lo pen ka suak hi.

·Mite thu simlo, thang paihna gimna a tuakte lak ah a ki hel ka hihi.

·Mi dangte et khialhna a thuak bang ka hihi.

·Sim mawhna a thuak mipa ahih manin kuamah in ih zah tak in kei hi.

Isai 53:4-9

·Ahi zongin amah in ih natna khempeuh hong lakkhiat sak hi.

·Pasian hehna athuak, Pasian thuhilhna a thuak, niam khiatna tuak hi ci-in eite in ih ngaihsun kha hi.

·Amah in eite bawl mawhna hangin na siatak in bawl siatna thuak hi.

·Eite nopna apiang sakna dingin thuhilhna ama tungah ki tungsak hi.

·Ama liamma hangin damna ih ngaih hi.

·Amah insimmawh bawlsiatna a thuak hangin a kam a ka kei hi.

·Thah dingin aki paipih Tuu bangin a kam a ka kei hi.

 

Isai 53:9

·Amah in mawhna bawllo,

·A kam pan zuau gen lo,

·Migi lote tawh ki bangin vui khop dingin thukhen uh hi.

·Ahizongin a sih khiat ciangin mihau suak kik hi.

Siampi 17:11

·Bang hang hiam cihleh anungta pumpi in sisan tawh ki kipsak hi.

·Na mawhna bawlna te uh amaina dignin tua sisan pen note adingin biakna tau tungah ki pia  khin hi.

·Mihingte mawhna  a maisak pen sisan ahihi.

            Pasian in minam deisan lo in minam khempeuh a bawl Pasian ahihi. A pansak mihingte limtak in kem in en hi. Tuni ciang dong mihingte hong bawl Pasian in mah a thei a theilo, a um a umlo, amuang amuanlo te deidanlo in a ki bangin a en Pasian ahihi. Mihingte tungah amau hun bang ciat a gum khia Pasian ahihi.

 

(3) PASIAN HONG GUP KHIATNA.

Mihingte hong gup khiatna dingin Pasian ageel kholh thu Lai Siangtho sungah ih mu thei hi. Thu ciamlui sungah ageel kholhna thu hi a, a taktak aki ci na pen thuciam thak sungah ki mu hi.

·Pasian in vangtung leitung mihingte a piangsak vanglian Pasian ahihi( Pian 1:1,27;2:7,20-23;Isai 44:24).

·Mihing bangin leitungah hong suah hangin vanglian Pasian mah ahihi( Matt 2:11;13:54; Isai 9:6;Mark 6:2;Luke 4:14;Jn 17:6;1:14;IJn 4:2; Titu 2:11_13).

·Mihingte pen ih nu in hong paaicil gil sugnah ih om lai pek panin mawhna nei m ite ihih manin Pasian in zong naupang khangham aki bangin gupna ih ngah theihna dingin naungek bangin hong piang masa na hi zaw hi. ( Isai 7:14;9:6; Matt 1:18_23;2:9-11; Lk 2:12-16,27,35)

·Pasian in mihingte hong bawlna ah pumpi bawl masa ahih manin Pumpi damlo te hong gum masa hi( Matt, Mk, Lk,Jn).

·Pumpi tawh ksiai gupna khit ciangin Kha gupna ki panpan hi.

 

(4)  MIHINGTE TUNGAH HONG TUNG PASIAN THU KHENNA:

·Na nek ni-in na si ding uh hi. ( Pian 2:17)

·Eden huan sung Singgah a nek ma in thu khensat hi.

·Tua singkung ii a gahne kei un

·Na nek ni in na si ding uh hi " Ham siatna" ( Pian 3:14-19).

 

(a). Gulpi (or) Satan ham siatna ( Pian 3:14_15)

(b). Numei hamsiatna ( Pian 3:16)

·Nausuah gimna thuak ding

·Pasak ii ukna nuai ah om ding

(c). Mi leh leitang hamsiatna ( Pian 3:17-19)

·Pasal hamsiatna

·Leitang hamsiatna

·Singkung hamsiatna

            Pasian in akam panin pusuak kammal pen olno tak in dok kik lo hi. Mihingte tungah a thukhen ahi sihna leh hamsiatna pen amah mah in hong thuak sak dingin a geelna hangin leitungah hong pai hizaw hi. Hih pen Pasian ii itna thukpi hihi.

 

( 5) SIHNA PAN HONG TAN DAN DING A KI THAWINA.

·Ka bante phal in a lian thu kong ki khenna tawh note kongtan khia ding hi( Pai 6:6).

·Singlamteh tungah a khut(aban) te hong zak hi( Matt 27:35; Lk23:33).

·Pilat mangpa in a ki thahna ding thukhen ( Pai 6:6; Matt 27:26: Mark 15:15; Lk 23:25; Jn 19:16).

·Hamsiatna adingin sihlamteh hong teelna ( Thuhilhkik 21:22-23; matt 27:22; Mark 15:13; Lk 23:21; Jn 19:15).

·Singlamteh tungah ki kilh ( Late 22:16; Matt 27:35; Mk 15:24).

·Lei sungah ki vuina ( Isai 1:18; Matt 27:28; Mk 15:16; Jn 19:2; Isai 53:9).

·Gupna puan tawh tuam ( Isai 61:10; Matt 27:31).

·A lu tungah linglukhu ki khu sak ( Job 19:9; Late 8:5-9; Matt 27:29; Mark 15:17; IJn 19:2).

·Mawhna neihloh hang mawhna ki suan ( Late 35:11; Matt 26:59-60).

·A ki nai pih pen hong zang ( Late 41:9; Matt 26:21-25).

·A khen a ki kuaitan lohna dingin ki khaktan khol ( Late 34:20; Jn 19:33-36).

·Tui a nget ciangin tuikha ki piasak ( Late 22:15; Jn 19:28).

·A mu te ii zahpihna leh ko siatna ding aman phal ( Late 22:6-7; Lk 23:37; Matt 27:30; Mk 15: 18-19).

·Ni thum  ni-in hong thokik ( IIKum 20:8; Hosea 6:2; Matt 28:6; Mk 16:6; Lk 24:6; Jn 20:1-12).

·Sihna hong gualzo ( Hosea 13:14; Malakhi 3:6; Jn 11:25-26; Jn 14:19; 20:27-29; Mang 1:17-18).

 

Pasian in amahmah mihing bangin hong paina leh tua zahtak in hong ki piakna pen aki teh theilo Pasian itna ahihi. Mihingte sep theihloh ki pumpiakna pen mahmah in hong thuak ahihi. Tua ban ah Singlamteh tungah aki kilh laitak in na sa mahmah hi. Tua banga thuakna ding pen ama geel kholh ahihi. Pasian in gupna ih ngaihna ding geel kholhna ah ol tak in geel lo hi. Haksat dingte zong pelhlo in mihingte adingin a tawpna ding hong semkhia itna in a lamdang itna ahihi( Eph 3:18-19: IIKor 5:15).

 

(6) SINGLAMTEH TELTAK EN IN NGAIHSUTNA.

·Thuciam lui sungah thahthak mawhnei mite singtungah khailumden uh hi( Thuhilhkik 21:22-23; Esther 7:9-10; Galati 3:13).

·Mihingten ih thuak hamsiatna pen Zeisi Khris in Sianglamteh tung pan hong thuaksak zo hi. Tua ahih manin Singlamteh in ih thuak hamsiatnapan ih suahtak nang ahihi. ( Jn 19:17; Gal 3:13).

·Singlamteh tung pan midangte mawhna maisak ( Luke 23:34).

·Ama pansak khuavak pen khuamial suak ( Pian 1:3; Amos 8:9; Matt 27:45; March 15:33).

·Singlamteh tung  pan otna aw ging ( Matt 27:46; Mark 15:34).

·Singlamteh tung pan hong luangkhia asisan ( Siam 17:11; Late 22:16; Matt 27:35; mark 15:25; Lk 23:33; Jn 19:18,34).

·A lutung pan hong luang khia sisan ( Matt 27:29; Mk 15:19; Jn 19:2)

·A khut leh a khen pan hong luang khia a sisan ( Matt 27:29; Mk 15:19; Jn 19:2).

·A pang pan hong luang khia si le tui ( Jn 19:34; IJn 5:6).

            Pasian in mawhna panin a ma sisan manpha tawh hong tankhiazo hi. Siasan pen mawhna sawp theihnang leh  mawhna maina ding a ki sam masa ahi hong tatkhiatna hong leina sisan ahihi. Sisan hong luan phet in mihingte mawhna amai phaloh hangin sisan in mawhna maina dingin ahong lei masa peanmun ala masa sisan ahihi. Sisan tawh lei masak khit ciangin mawhna sawp atheihna leh mawhna maina in hong zui pan ahihi.

·Pasian asi tawh aleisa pawlpi ( Sawl 20:28).

·Note in man tawh a ki leizo uh hi. ( ICor 6:20).

·Note in mantawh ki leizo na hih manun mite kiangah Sila suak kik kei un. ( Icor 7:23).

·A nin banglo, Tuuno si tawh a ki bang Khris amanpha bel Si tawh note hong tan khiazo hi ci-in na ki thei un( IPet 1:19).

·Singlamteh tung pan hong luang khia Si leh Tui ( Jn 19:34;IJn 5:6).

            Zeisu Khris in Si leh Sa tawh hong piana ah Si bek tawh hilo in Sitawh Tuitawh hong paina thu mukhin hi. Tua Sisan in leikik khin a, tua pen upna tawh ih san ding ahihi. Ih sankhit ciangin Tuitawh sawpkul leuleu a, tua in tui sungah tui ki phuamna ahihi( Sawl 2:38; Sawl 22:16; Titus 3:5; IPet 3:21).

 

( 7).  SINGLAMTEH TUNGN PAN HAN AH:

· A luang pen Pilat mangpa kiang pan ngen khia ( Matt 27:57,60; Mk15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42).

·Mi lian khat in a luang Saihadal puanpak tawh hong tun(tuam). ( Lk 23:53).

·Zeisu in Kumpi ahihna lahna dingin a luang uliannih in hong puah hi ( Lk 23:50;Jn 3:1-2;19:39-40).

·Zeisu Khris in Pasian ahih mah bangin Sihna leh nuntakna zong amahmah in uk( Thuhilhkik 32:39).

·Mi site amahmah in hing sak ( Matt 9:23-26; Mark 5:35-42; Lk 7:11-16; Jn 11:38-44).

·A mahmah zong a gen kholh bangin hong thokik ( Matt 16:21; Isai 53:9; Mk 8:31; Lk 9:22; Matt 28:6; Mk 16:6; Lk 24:6).

·A mahmah anungta kik ahihna thu ki cian tak in lak ( Jn 20:26-29; Sawl 1:3).

 

( 8). HAN PAN OLIVE MUAL AH

 

Han sung panin Zeisu Khris pen kem zolo uh hi. Rom galkapte in hoih tak a cin uh hangin cing zolo, keilak ah hong tuk lenglung uhhi. Rom galkapte in Zeisu pen Vanlian Pasian hi cih a thei uh hangin golhguk sumte ne in amanlopi gen kik uh hi. Tua zuau thu a ki zelh kim nangin hanciam uh hi. Tu hun ciangin Zeisu in Pasian taktak hih kim nangin han ciam uh hi. Tu hun ciangin Zeisu in Pasian taktak ahih na thu leh ama min thu theina pi in sum hangin gen ngamlo uh hi. Pulak ngamlo Pasian  na sem tampi  ki om ta hi( Matt 28:11-15; Rom 16:18; Phi 2:21).

 

Zeisu Khris in gupna na sep kicing tak in hong sep khit ciangin tua thute a gen khia dingin nungzui Sawmlekhat te tungah apnuam ahih manin Olive mual tungah ki tuah dingin hong vai khak hi. Olive mual tungah hong ki tuah uh a, a ki cingtak in hong vaikhak khit ciangin amah vankahto hi. Ama hong gup khiatna thu kiciantak in hong vaikhak hi.

Ama hong gup khiatna thu pen;

·Koi ah ki pan ding

·Koi mun tengah gen ding

·Kua minam teng kiangah gen ding

·A mu mite bang ci bangin mawhna ki sik kik ding

·Mawhna ki sik kik khit ciang mawhna mai nang in bang ki sam lai cih thute, Mathew, Mark, Luke leh Apostle John amau tengin Olive mual tung pan a vaikhak thupite hong gelh in ciamteh sitset hi.

 

 

V. GUPNA BANGCI NGAH DING

 

Gupna ih ngah theihnangin mihingte tha, ngaihsutna, sepna bawlna ei hamciam tawh ki ngah zolo, Pasian bek in hong sepsak ciang bek in aki ngah ahihi. Pasiam hong gup khiatna tawh ki sai pen Piancil pan ki pan Pasian ngaihsutna, geel kholhnate hong bang ci sepsak hiam cih thu te ih gelhsa ( I- IV) sungah ki ciangtak in ih mu thei hi. Pasian in hong tatkhatna dingin man hong piak saknate mihingte in bangci ngah, bang ci neih, bang cibangin tang thei ding cih thu in a thupi mahmah ahihi.

 

Pasian in mihing bangin ahong paihun aki panin Olive pan a vankah dong thute thupi tak in ngaihsuthuai mahmah hi. Pasian in amihing hihna silesa tawh hong thuaknate ah adeihna thuk tak in om hi.

Gentehna: Zeisu Khris in na mawhna tangin hong si hi. Um in, na up leh gupna angahpah na hihi, ci-in olno tak in gen ding ki hilh ding hilo hi.

 

(1). A nuai a thute ngaihsuthuai mahmah hi.

·Mi bangin hong pianga, naungek bangin hong suahna

·Dam lote damna hong piak thu

·Mi site hong nuntak kik sakna thu

·Lazazuh zong han sung pan hong sap khiatna thu

·A hi lo pi in ki siat a, bawl siatna hong thuakna thu

·Puansan a kisilh sakna thu

·Linglukhu a khuak sakna thu

·Thukhenna zum tuamtuamte ah ki pai pihna thu

·Singlamteh tungah thah dingin aki piakna thu

·Pilat mangpa in thah dingin thu a khenna thu

·Singlamteh hong puak sakna thu

·Sing  lamteh tungah a khut a khe sikpim tawh hong kilhna thu

·Tui kha hong piakna thu

·Singlamteh tungah a pangpi teipi tawh hong dawtna thu

·Singlamteh tungah na siatak in hong thuahna thu

·A cing galkapte tung pan han ah hong vuina thu

·A cing galkapte lak apn Vangliatna tawh hong thawh kikna thu

·Singlamteh tung pan anuntakna in a nusiatna thu ( Matt 27:46; Jn 10:17-18).

            Hih bangin mi khempeuh adingin Pasian in hong gupna itna lianpi hong ki langsak hi.

 

( 2 ). Kam tawh gupna piak hun

Pasian in hong gumpa hi a, amah bek in hong gum thei bek hi. Mihingte hong gupna dingin mihing bangin leitungah hong paisuk a, mihingte mah tawh ki bangin lampai khawm, thugen khawm, an ne khawm, lum khawmin hong om hi.  Tua ahih manin;

·Kam tawh thupia in damsak hi( Isai 35:4-6; Matt 11:5;Lk 7:22).

·Kam tawh thupia in gupna pia hi( Lk 19:1-9; 23:39-43).

Theihding: Gupna nasep a ki pat aki pan Singlamteh tungah a sih ciang dong kamtawh thupia in gupna pia hi. Ahi zongin thuhun ciangin Zekhe bangin Singlamte tungah a kikhai pa gupna piak bangin ki pia thei nawnlo hi( Lk19:1-9; 23:39-43). Singlamteh tung pan a nuntakna pumpi a nusiat khit hun a ki panin kamtawh gupna damna piakhun beita hi. Tua kam tawh gupna piak gupna ngah hun sung a ki thute in:

·Zeisu Khris en ding

·Zeisu Khris mu ding

·Zeisu Khris um ding

·Mawhna ki sikkik ding

·Mawhna pulak ding, kisam a, tua zawh ciangin Zeisu Khris in mawhna maisak in gupna pia damna pia pahpah hi. Tua hun pen tuhun in khengkhinta hi hang. Tu hunin Kha Siangtho hun hi a, hih hun ah gupna ih ngaih dan ding Olive mual panin cingtak in vaikhakzo hi. Mikim khatte in hih hun a ki khenzia thei khalo in gawm khawm kha uh hi( Lk 12:54-57; Rom 5:14; Icor 15:22-23).

 

( 3 ). Olive mual pan vaikhakna Thupi:

Zeisu in Pasian hi a, hong gup khiatna thu khen nga na ah ki mu thei hi.

Lungdamna ( Gospel) bu 4 sungah;

a.A hong suahna

b.Na lamdang te ( Pasian ahihna ih vangliatna te hong lahna)

c.Thuciamlui thu ki cingsak ( tangtungsak)

d.Mihingte ading hong gupnangin ahong ki piakna

e.Hong thawh kikna

f.Nung zuite thu khempeuh hong ap na

g.A vankahna te aki pan a vaikhak, a sawl ahi nung zuite sep khiatna pen Lungdamna bu 4 sungah om nawnlo a, Sawltak tangthu sung bek ah om hi. Tua ahih manin Olive mual tung pan a vaikhakna thu pen The great Commission  kici hi. A vaikhakna kammal leh a thute Mathew, Mark, Luke, John Gospel sungah ki cingin om hi. Hih laibu 4 te ah hoih tak in ki ciamteh a, paihtuam teltuam om lo in a vek in gawm khawm ding ahihi. Hih pen Olive mual tung pan vaikhakna thupitak ahihi.

 

Mathew in hong gelh: 28:19

·Note pai kawikawi in, mi khempeuh      - minam khempeuh

·Nung zuite na suaksak khit ciangin        - Thu um mi suaksak ding

·Pa min                      -Min kisam   - amin Zeisu ( Isai 9:6; Jn 14:9).

·Tapa min                 -Min kisam   -amin Zeisu ( Matt 1:21; Lk 1:30).

·Kha Siangtho                      - Min kisam  - amin Zeisu ( Sawl 9:4-6; Icor 3:17).

 

1.Zeisu Khris in nung zui 12 te hong sawlma sak in minam leh amun ciangtan hi.

2.Nungzui 11 te hong sawl kik ciangin mi khempeuh leh mun khempeuh hong huamta hi( Matt 10:5).

3.Zeisu nung zuite( thu um mite) ih suah khit phet in gupna ngah pah maw! Bang ki sam lai cih thute ngaihsut huai mahmah hi. A tum baangin koih ding, san ding hilo hi.

4.Singlamteh tung apnain aki khak mun leh minamte ading kong ki hongta hi.

·Pa                  ( Title )           amin   - Zeisu ( Isai 9:6; Jn 10:30; 14:9).

·Tapa              ( Title )           amin   - Zeisu ( Matt 1:21; Lk 1:30-31).

·Kha Siangtho          ( Title )           amin   - Zeisu (Sawl 9:4-6;IIcor 3:17;ITim 3:16)

 

Mathew hong gelh sungah thu thukte ih mu hi. Pa, Tapa, Kha Siangtho min pen khat bek ahihna akammal tung tawn in ih man ding ahihi. " Minte tawh" cilo in " Min tawh" a cih manin Khatbek zat ding ahihi. ( Bapizing them in the name of the Father, and of the Son, and of the Holy Spirit) acihna tak ah ( Namte) ah ( s ) ki hello ahih manin Khat bek na kawk kha hi.

 

Hih thuthuak tawh ki sai pen Pa min pen Zeisu na hi a, ( Icor 8:6) tanglai in Jacob in a dot ciangin amin na gen nailo ( Pian 32:29), Moses in zong na dong in ahihhangin na gen nai tuanlo hi. Ahih hangin ( Pai 3:13-14) Isai sungah ( 52:6 ) " My people shall know my name in that day " na ci hi. Zech 14:9 sungah " On that day there will be one LORD, and hi name ONE" na ci ahih manin tun amin ki theita a, amin in Zeisu ahihi.

 

 MARK CIAMTEHNA ( 16:15-18).

·Note                                      - Nung zuite sawl

·Leitung khempeuh ah       - Gam ciang tan nei nawnlo

·Vak kawikawi unla             - Pai khia sak

·Mi khempeuh kiangah      - Minam ciang tan nawnnlo

·Lungdamna thu hilh un    - Si, ki Vui, Tho kikna thu

·Thu um a                             - Lungdan thu ( Icor 15:1-4)

·A ki baptized te                   - Tui leh Kha Siangtho ( Jn 3:5; Sawl 1:5;10:47; 8:39)

·Gupna ngah ding                - Nuntak tawntungna

Mark 16:16 tawh ki sai-in a ki tel zaw in en to lai ni;

·Thu um a     - Lungdamna thu     - Si, ki vui, tho kik ( sisan)  - Mawhna ki sikkik

·Ki baptized  - Tui ( sawl 8:39;10:48;22:16)       - Zeisu min( Sawl 2:38)      - Mawhna maisak

·Gupna ngahding;

 

Gupna thu ah sihna leh nuntak nang thu ahih manin hoihtak mah in ngaihsut ding zon ding theih ding zuih ding ki sam mahmah hi. Ei hoih sak bek leh mi hoihsak bek tawh lungkim ding hilo a, Lai Siangtho bangin gupna san ding lak ding hizaw hi. Noah hun lai in a suahtak na dingun Tembawl lam in a sawlna ah a ut bang adeih bangin lamsak lo in, a sing zat ding, a dung a vai a sanna a dawl phazah ciangtan linlian in apiak tek bangin Noah in zong lam hi. Tua mah bangin tuhun gupna thu ah zong Lai Siangtho bang tek in ih san ih lak kul ding hi.

 

LUKE THU

 

Luke pen Lai Siangtho sungah Zatui Siapa ( Doctor) ki ci hi( Kolo 4:14). Luke kici lungdamna bu sung leh Sawltak tangthu hong gelh pa ahihi( Lk 1:1-4; Sawl 1:1-2).

 

Ama min pen a cil in Tawphiluh kici hi. Ama hong elh laibu pen khennih in hong ki khen a, a khen  masa pen Zeisu Khris hong suah pan avankah dong bu khat sungah hong gelh hi. Tua pen Luke kici hi. A khen nihna pen Zeisu Khris a tawh kik panin Sawltakte na sepna dongin hong elh a, tua pen Sawltak tangthu ( acts) kici hi. Sawltakte na sepna lamdang nono leh thuthuk nono a gelh khia Luke ahihi. ( Lk 1:1-4; 24:50-53; Sawl 1:1-3; 28:16,30-31).

 

Lungdamna bu 4 teng pen avekpi in gawm ding ahihi. Mathew sungah vaikhak ( the great commision ) pen Mark in hong hilh cian hi. Mark sungah vaikhak pen Luke sungah hong hilh cian kik leuleu hi. Mathew, Mark, Luke sungah vaikhan teng tawh ih ki cin khiat ciangin John in Kha Siangtho thu tawh hong khup leuleu a, hih lungdamna bu 4 sungah hong gelh Olive mual thu vaikhakna tengin bup khat ahihi.

 

LUKE CIAMTEH NA ( Luke 24:47-49)

Zeisu Khris min tawh ( ama min tawh )

·         Mawhna ki sik kikna thu leh                     - Matt 4:17; Lk 3:8

·         Mawhna mawina thu                                  - Lk 5:20-21; Matt 9:2-9; Jn 1:29

·         Jerusalem khua pan ki pan                         - Isai 2:3; Mk 4:2

·         Minam khempeuh tungah ki hilh ding   

            ( And that repentance and resission of sing should be preached in his name among all nations, be ginning in Jerusalem)

 

Pasian in thuciamlui sungah ahong gen kholhna te a sep a bawl khit ciangin ' a zozo hi" ci-in awng a, tua zawh zuih dingin hong vaikhak thute sit neilo in ih zuih ih kalsuan theihding thute Luke in hong gelh khia hi. Hih thute zong ngaihsut ding ki samlai hi.

·         Pa thuciam kong pia ding hi

·         Vangtung pan Vangliatna na ngah mateng un

·         Jerusalem khua na ngak un.

Theih ding: A tunga Pa kamciam hong tun masiah gen ding phal hi nailo hi. A hong tuna dingin Lungsim niam khiat tak in thungetna tawh ngak ding ahihi. Tua Pasian thuciam ahi Kha Siangtho hong tunma teng Jerusalem khuapi ah ngak phot ding ahihi. Kha Siangtho ngah nailo, tang nailo pi in kuamah peuh thugen na sep phal nailo hi.

 

JOHN CIAMTEHNA

 

John in a ciamtehna pen tuampian hi. A dang bu 3 sungah ih muh kholhloh ahong tam genloh ahi Kha Siangtho a ki cingtak in hong gelh hi.

·         A piangsak pa thu                                                    John 1:1-3,10

·         Leitungah om khin cih thu                                     John 1:10

·         Leitung in a mah theilo                                          John 1:10

·         Mihing bangin hong piang                                     John 1:14

·         Hong gumpa ahih na thu                                       John 4:42

·         Pa zong ahih na                                                        John 1:18; 10:30; 14:9

·         Lampi hi ( The way )                                                John 14:6

·         Leitung mi ahih lohna                                            John 8:23

·         Amah in Pasian ahih na                                          John 20:28-29; 13:13-14

·         Amah in Kumpipa ahih na                                     John 18:37

·         A nuntakna nusia thei, la kik thei Pa ahih na      John 10:17-18;

·         Kha Siangtho thu                                                     John 4:24

·         Tui leh Kha tawh suah kik ding aki sapna            John 3:5

·         Kha Siangtho in thuman/thuthak  hilh ding       John 16:13-15

·         Kha Siangtho in na khempeuh hong hilh ding   John 14:26

·         Kha Siangtho ih neih ih san ding                          John 20:22

·         Kha Siangtho in nopna( ki lemna)                        John 14:27

            ci-in Kha Siangtho thutawh hong khup hi.

 

Tui leh Kha Siangtho pen bang cih ki zat hiam cih Kha Siangtho hong kumkhiat ciangin Sawltakte in amau hun sung aa, hong ki hilhna in a thupi pen ahihi. Kha Siangtho thupen tua Kha Siangtho ii hong hilh mah aman pen hiding aa Kha Siangtho ngahnailo te ih ngenna leh hong gelhna pen amau upmawh bek ahih manin manlo cih ih theihi. Tua bangin Kha thu ihilh nopleh Sawltak te hunlai Kha Siangtho ngah bangin ih ngah masak ding ki samding ahihi. (John 16:13-15).

 

Tuni tuhun in leitungah mipil tampi om hi. Pasian nasem zong tampi om hi. Laigelh Siazong tampi mah om hi. A hizongin Kha Siangtho ngahna Kha Siangtho tawh kidimna thute Kha Siangtho vangliatna leh Kha Siangtho pan hilhna omlo in amau upmawh bang ciat in gelh in Lai Siangtho ahi Pasian kammal pen mau upmawh sansiat un adeihna ( a khiatna) gelh uh aa, midangte ahi laibu sung pan teikhia in lam hong khilsak laibu tampi om hi. Mi tampi lam khialsak uh hi. IIPet 3:16-17.

 

Tua hih manin hih lungdamna John laibu ki cian tak in ih sim ciangin Pasian hong gup khiatna ah adang bu thum sungah a ki gelhlo a nuai a thuthukte ih mu khia luelue hi.

·         Hong sihna, ama pumpi hong nusiatna ( Jn 3:16;10:17-18;19:30)

·         A khut akhe, alutung pan hong lung sisan ( Jn19:2,18)

·         A pangpan hong lung Si leh Tui  ( Jn 19:34: IJn 5:6)

·         Ama tungah mut in Kha Siangtho na sang un ci ( Jn 20:22)

            Hih thuteng ih ngaihsut kik ciangin,

·         Hong sihna               - um/sang ding                    -mawhna ki sikkik ding

·         A si san                      - hong lei                               - mi khempeuh sitawh lei

·         Tui                              - sawp siangna ding             - mawhmaina ding sawp

·         Kha Siangtho            - ciaptehna                            - laktoh dingin ciamtehna                                                                                      leh ama aa hihna ahihi.

 

Gospel kici lungdamna bu li sung pan ki khen theilo ki pai theilo, ei deihbu sung bek pan la in, adangte nawl khin theiding zong hilo hi. Gupna ngahna atawh kisai in Mathew, Mark, Luke, John hih bu li teng ki zom diamdiam uh aa, Pasian hong gup khiatna leh gupna bang cih ngah neihding tangding cih thute nungzuite, sawltakte tungah avaikhak thute kicing tak in hong lak ahihi. Lungdamna thu bu li sungah aki tangsam tengleh a thupi teng lian hong gelh uh ahihi. (John 21:24-25).

 

( 4). OLIVE MUAL PAN JERUSALEM AH.

 

Jerusalem khuapi  pne nugn zuite leh Zeisu mahmah in pualpi in hong zat khuapi khat ahihi. Biakinn pi aninsak sumzuakte hawl khia in " Hih ka pa inn " acih ban ah " ka inn in thungetna inn kici ding hi," ci-in a siansuah khit ciangin Lai Siangtho sunga kici Jerusalem khuapi leh biakinn pi pen mi tampi takte ki phualna khuapi leh biakinn ahihi( Isai 56:7; Jer 7:11; Matt 21:10-13; Mk 11:17; Lk 19:43-46).

 

·         Pasian thu in Zion pan ki pan ding a,

·         Pasian kammal in Jerusalem pan ki pan ding ( Isai 2:3; M

·         Jerusalem khua in Pasian ki ngakna mun ahih manin nungzuite zong Jerusalem ah ngaksak ( Lk 24:48-49).

·         Jerusalem khua ah Kha Siangtho hong kumsuk hi. ( Sawl 2:1-4).

·         Jerusalem khua ah Vangliatna pia hi. ( Sawl 1:8).

·         Jerusalem khua pan ki pan gen khiat ding vaikhak ( Sawl 24:48-49).

·         Jerusalem khuapan in lungdamna thu tangko uh ( Sawl 1:8).

            Jerusalem khua pan bek in ki pansak hi. A ki patna ding uh khua pen Jerusalem khua ahih manin tua khua ah ngaksak uh hi.

 

(A). SAWLTAK NUNGZUITE KHEKHAP LEH A SEP KHIATNA UH

·         Sawltakte in Jerusalem khua pan mundang pai nailo in Pa thu ciamna hi Kha Siangtho ngak ding thu piak ahihi( Lk 24:49; Sawl 1:4).

·         Tui leh Kha Siangtho tawh suakkik ding  ( Jn 3:5; Sawl 1:5).

·         Kha Siangtho hong tun ciang bek in vangliatna ngah ding ( Sawl 1:8).

·         Jerusalem pan ki pan Judah gam Samaria gam leimong dong in.( Sawl 1:8)

·         Nung zuite in a vaikhakna angaih kawmin van ah damdam in kah to a, meii in liah( meiisuak) ( Sawl 1:9).

·         Nung zuite Olive mual panin Jerusalem ah hong ciah uh ( Sawl 1:12).

·         Jerusalem a zin tunna uh inn deitung nungah kahto uh ( Sawl 1:13).

·         Nungzuite lungsim ki pumkhat in thungen uh ( Sawl 1:14).

·         Zeisu Khris in a vaikhak bangin Kha Siangtho ngen uh( Lk 11:14).

 

(B). KHA SIANGTHO HONG KUMSUKNA:

Pentecost pawi ni nungzuite in thu a nget zawh uh nisawm( ni 10) ni Zeisu thawh kikzawh ni sawmnga(50) cinni lianin Kha Siangtho hong tunga, Judah te leh Jerusalem khua mite in amuh ngei nailoh uh leh a zak ngei nailoh uh Kha Siangtho vangliatna hong ciamta uh ahih manin tuani pen amau adingin ni lamdang ni tuampian hong ahihi.

Tua ni-in:

·         Huihpi nung bangin ( Jn 3:5-6;20:22;Sawl 2:2).

·         Aw ging pen thakhat htu in van pan hong ging ( Lk 24:49; Sawl2:2).

·         Tha khat htu in leii te mei bangin ki lang in ( Sawl 2:3).

·         Mi khempeuh tungah hong tung hi( Matt 3:11; Sawl 1:5; Sawl 2:3).

·         Tua mite Kha Siangtho tawh ki dim in ( Sawl 2:4).

·         Kam tuamtuam pau uh hi ( Sawl 2:4).

 

            Sawl  2:4

·         And they were all filled wiht the Holy Sprit

·         and began to speak with other tongues'

·         As the Spirit gave thm utterance.

 

(C). KHA SIANGTHO A NGAHTE OM ZIA:

·         Thungen nuam uh ( Sawl 1:14; 12:5)

·         Kha tawh Pasian phat uh ( Sawl 10 45-46; 16:25)

·         Nuamsa uh ( Sawl 2:46-47).

·         Zukham bang uh ( Sawl 2:13-15).

·         Hangsan uh ( zumlo) ( Sawl 4:20; 5:41).

·         Pasian thu thukte pulaak hi ( Icor 2:11).

·         Kha pau tawh gen hi ( Icor 2:13).

·         Mihai bang hi  ( Icor 2:14).

·         Mite tel zawhloh in om thei ( Icor 2:14).

·         Na lamdang piang sak ( Sawl 2:44).

·         Hangsan tak in teci pang hi ( Sawl 2:36; 7:51-59;4:17-22).

·         Zeisu Khri hong theitel sak hi ( Isai 11:2; IIPet 3:18).

·         Zeisu Khris ading bek nungta nuamsa ( Sawl 2:43; 4:16).

·         Ci nate damna ngahsak hi ( Sawl 3:6-8; 5:15-16; 19:11-12).

 

A Siangtho ahih Kha Siangtho hong tunna leh na a sepna khempeuh ah a tung aa, thute hong ki lang hamtang hi. Mi kim khatte in amuh ngeiloh, a zak ngeiloh thute amuh a zak ciangin ama muhna ahi pen dingin ki bulh a, lam khial hi, dawi lut hi ci-in khaktan in nial thei uh hi. Tua bangin nial in ih khaktanna hangin Kha Siangtho huhna amit sak ih hia, Kha Siangtho adahsak ihihi( IThe 5:19; Eph 4:30). Tua bang Kha Siangtho vangliatna pen mi kimin ih ki sam hi. Kawlgam ading diakdaik bang ki sam pha deuh hi.

 

 

( 5 ). JERUSALEM PAN KI PAN LUNGDAMNA THU:

Judah mite pen Pasian um minamte ahi uh hi. Zeisu Khris in hih minamte tungah ki langden a, ahi zongin Pasian in Zeisu ahih lam tel theilo uh hi. Kha Siangtho hong tun ciangin anung zuite in Zeisu Khris lampi, khekhap hong zui a, hong tel pan uh hi ( IPet 2:20-21; Jn 14:6).

 

·         Tua ni-in Peter leh anung zuite in Kha Siangtho thu Lai Siangtho lai sung siksan in hong hilh cian hi ( Joel 2:28-32; Sawl2:17-21).

·         Zeisu Khris hong gup khiatna thu ahi, Si, ki Vui, Tho kikna thu siksan in Peter in hong tak ko hi ( Sawl 2:22-36).

·         A za mite in hong lung hi mawh uh a, thu hong dong kik uh ( Sawl 2:37).

·         Sawltakte leh Peter in zong mi tultampi mai ah hangsan tak in lauhetlo in hong tangko thu in, tu ni thu um mite ading zong ahihi.

Tua thu in Sawl 2:38;

·         Na mawhna te amai theihna dingin,

·         ki sikik unla,

·         na vek pi un,

·         Zeisu Khris min tawh

·         Ki baptaiz un.

·         Tua bang na hih uhleh Kha Siangtho,

·         letsong na ngah ding uh hi.

 

(6). KUA MINAM TE ADING HIAM?

·         Hih thuciam in ( Promised)                         ( Sawl 2:38) acina hi.

·         Note leh  ( Pentecost ni  mipite)                ( ei ki hel nailo ).

·         Na tate uh ahi zongin ( Tua ni a ki hel mipite tata)        ( ei ki hel nailo ).

·         Gamla pek ah aom ih Topa Pasian in a sap mi khempeuh adingin ahihi( ei ki hel ta ).

 

            A gen masak leh a gen nihna ah ei ih ki helloh hangin a thumna ah ki hel ta ihih manin hih thuciam pen midang ki pia thei nawnlo in eite adingin ih san, ih zuih ding ahihi.

 

(7). A ZA MITE UPNA;

Peter in hangsan tak in hih a gilo khang mite lak pan ki gum khia uh ci-in thudang tampi tawh ahilh ciangin a za mite in om kit hiat nawnlo uh hi.( Sawl 2:40).

Sawl 2:41

·         Tua hanthohna kammal

·         A za mi khempeuh te in,

·         Tui ki phum uh a,

·         Tua ni-in mi tulthum ( 3000) hong lut uh hi.

            Hih atung aa thute pen Jerusalem khua panin hon gki hilh masa pen Pasian kammah ahihi. Sawltakte in zong sun tawh zantawh hongngen uh a, hih lungdamna thute gengen uh hi.

 

(8). SAMARIA MITE KI KHEEL NA:

Tapa hun ahi Zeisu Khris in  mihing bangin hong om sungin a nungzuite hong sawl a, mi namdangte kiangh pai kei un ( Gentail, minam ciangtan om) Samaria khua ah lut kei un, ( Gamgi nei sak ) Amang thansa Israel mite na zong masa zaw un ( matt 10:5) ci-in ciangtan na pen Olive mual pan in hih minam dangte adingin aki khak pen gupna kongpi hong ki hongta ahih manin Judah gam khit ciangin Sawltakte in Samaria khua ah hong lut theita uh hi. ( Sawl 8:1-17).

·         Samaria khua atung masa                          - Philip ( Sawl8:5).

·         Bang thu gen, ( sawl 8:12)                          - Pasian gamtawh kipawl Zeisu                                                                                         min

·         Thu um mite in bang sem ( Sawl 8:12-15) - Topa Zeisu min tawh ki baptaiz

·         Kha Siangtho ngah pah maw                     - Ngah nailo ( Sawl 8:15-16).

·         Nung zuite kua sawl ( sawl 8:14-16)          - Peter leh John sawl uh.

·         Sawltakte hong tun uh ciang bang sem    - Thungetsak lutungah khutnga

·         Kha Siangtho ngahmaw ngahlo( sawl8:17) - Kha Siangtho ngahpah uh

·         Samaria khua mite in Tui leh Kha tawh hong piang thak uh hi.

 

( 9). GENTIAL TE KI KHELNA;

Sawltak te in minamdang ahi Gential te kiangah va lut a, thugen ding pen thuhaksa pi ahihi. Bang hanghiam cihleh Judah mite leh Gential te in buah ki tangte hi uh aa, ki ho lo, ki hawhlo, ki kawm theilo uhi. Mihing leh ganhing bangin ki deihdanna aom hang ahihi.( Matt 15:25-28; Sawl 10:14). Tua ahih manin Sawltakte in minamdang ahi Gential te kiangah a lut theihna dingin Kha Siangtho phalna ki sam hi. Kha Siangtho in lam a lakding ki sam masa hi.

Kha Siangtho na sepna te:

·         Konilia in Pasian biakna lam ah nuamsa mi (  Sawl 10:1-2)

·         Pasian akihta mi ( Sawl 10:2).

·         Piak khiatna ahat mahmah mi ( Sawl 10:2)

·         Pasian kiangah thungen tawntung mi ( Sawl 10:2).

·         A thungetna leh apiak khiatna Pasian in sang ( Sawl 10:3-4).

·         Peter a sap nangin Kha Siangtho in hilh ( Sawl 10:5).

·         A galkap te khat Joppa khua ah sawl ( Sawl 10:6-8).

·         Peter in innkhum tungah thungen (  Sawl 10:9).

·         Peter in a sep maban ding Kha Siangtho in hilh ( Sawl 10:10-16).

·         A muhte ngaihsun khawm in Joppa khua ah hong zui ( Sawl 10:17-23).

·         Peter in amuh vision hong gen  ( Sawl 10;24-29).

·         Konilia in zong amuh vision hong gen (  Sawl 10:30-33).

 

Hih bangin Judah mite leh Gential minamte in khat leh khat ki deidanna leh Zeh ki tanna panin Pasian hilhna hong ki kup khiat ciangin bek in Peter in akamka in lungdamna thu hong gen thei pan hi( Sawl 10:34-43).

·         Peter thugenna a za mite tungah Kha Siangtho hong tung hi ( Sawl 10:44).

·         Kam tuamtuam pau in Pasian a phat uh za uh hi( Sawl 10:45-46).

·         Kha Siangtho a ngah uh hangin Zeisu min tawh Tui ki phum kul lai hi ( Salw10:47).

·         Zeisu Khris min tawh Tui ki phumsak hi ( Sawl 10:48).

 

Peter in lungdamna thu bucing ahi Zeisu Khris hong sihna a vuina a thohna thu a gen laitak in tua thu a za mi khempeuh te a up khit uh ciangin amau tungah Kha  siangtho hong tung a, amau te Tui leh Kha tawh suah kikna akimna dingin Zeisu Khris min tawh Tui ki phuamna ding thu pia hi.

 

( 10). EPHESA MITE PIAN THAKNA

Ephesa mite kiangah lungdamna thu hong gen masa Sia APaullu in lungdamna thu hong genna panin pawl khat in um in hong ki khel uh hi. Paullu ih dinmun pen hih Lai Siangtho sungah om hi ( Sawll 18:24). APaullu in Ephesa khua thu um mite hong nusia in Korin khua ah hong pai suk in Korin khua ah a om Paul in Ephesa khua ah hong pai in Apaullu thuhilhna tawh aki khel thu, thu um mi pawl khat om hong mu hi. Tua thu um mite hong muhtak ciangin a ki sapna uh mu ahih manin thudotna hong neih hi. Umna ah thudotna pen hehding hilo aa thupi hi. Man neih hi, itna hangin ci-in ih san ding kisam hi. Thu dotna khat na upna tawh kisai in tuak lecin nang bang cih na ngaihsut tam! Hong muhdahna hi, hong selpho na hi, hong simmawhna hi, aki pilsakna ahi, aki theihsakna hi cihte na ci khatam maw!

 

(A). PAUL IH THU DOTNA TE;

Dotna : No te in na up khit uh ciangin Kha Siangtho na ngah uh hiam? (Sawl 19:2).

Dawnna : Kha Siangtho hong tunlam thei  kei ung( Sawl 19:2)

 

Dotna  : Tua hihleh kua min tawh Tui ki phum na hi uh hiam? ( Sawl 19:3).

Dawnna : John Tuiphumna ngah uh ( Sawl 19:3).

 

Hih thudot hunleh Sawltak te hun in Tuiphum pa John om nawnlo hi. Zeisu Khris sih  mapek in mah a ngawng ki tan in sikhin zo hi. John in phum cihna hilo in John ih tuiphum bangin phumna cihna hizaw hi. John in Tui aphum cianign minlo khalo in mawhna na kisik kik manin Tui sungah kong phum cih tuiphumna cihna ahihi( matt3:6; Lk 3:16).

 

Paul in Ephesa khua thu um mite ih dotna pen hih bangin na dawng kik aa, John in ka nunga hong pai pa na um ding hi, acihna in Zeisu acihna hi a, mawhna kisik kikna tawh  ki pawl tuiphumna a pia hi. Tua bang acih ciangin Zeisu acihna ihihi( Sawl 19:4).

·         Tua thu azak ciangin Topa Zeisu min tawh Tui aki phum uh hi ( Sawl 19:5).

·         Paul in a mau lutung ah a khut uh nga aa ( Sawl 19:6).

·         Kha Siangtho hong kumsuk ahih man in ( Sawl 19:6).

·         Hih ci banign Kha Siangtho hun sung pianthakna man' ih mu thei h.

 

( B ). LAI SIANGTHO BANGIN GUPNA NGAH MITE

Gupna thu ih cih pen zai mahmah hi. Thuthuk mahmah hi. Mihingte sep theiloh Pasian hong semsak na hong ki piakkhiatna mihing bangin hong pianna, hong ki niam khiatna hong sihna a  kivuina a thohna Kha Siangtho tawh hong kum kikna te Pasian hong semsakna leh a gualzawhna te ahihi. A tunga hong semsak na te upna pen ih thukimpihna ih ngahna ih nailo hi. Ei khut sung hong tunding thupi lai hi. Lak ding kisam lai hi.

 

Tua gupna ih lak khit ciang bek in gupna ngahta ing cih pah ding ahihi. Tua gupna mi siangtho te lak dante:

(1). Judah mite ( Sawl 2:22-41)

·         Amun                         - Jerusalem khua

·         A gen khia                 - Peter leh Sawltak te

·         A gen thu                   - Zeisu Khris hong gup khiatna thu

·         A za mite omdan      - um in lung hi mawh uh

·         A thu piakna             - Mawhna te a mai dan ding,

                                                - Mawhna pan ki sik kik un,

                                                -Khat zong ki sit lo in,

                                                - Zeisu Khris min tawh

                                                - Ki baptaiz un.

                                                - Tua bang na hih uhleh

                                                - Pasian hong piak khong Kha Siangtho

                                                - na ngah ding uh hi.

·         Tua thu a za mite     - Ki baptaiz uh aa,

                                                - Tua ni in mi tulthum ki behlap uh hi.

(2). Samaria khua mite ( Sawl 8:5-17).

·         Amun                         - Samaria khua

·         Thugen                      -Philip

·         A gen thu                   - Pasian gam thuleh Zeisu Khris min tawh kizom                                                          lungdamna thu

·         A za angai mite         - Pasal numei te

·          A thupiak                  - Zeisu mintawh ki tuiphum

                                                - Kha Siangtho  ngah ding

(3). Gentail te ( Sawl 10:1-48)

·         Amun             - Konilia gamkap mangpa in

·         Thugen          - Peter leh a pawl

·         A gen thu       - Zeisu Khris hong gup khiatna thu

·         A za mite       - Thu um, Kha Siangtho ngah

·         A thupiak      - Zeisu Khris min tawh Tui ki phum ding thupia

(4). Ephesa khua thu um mite ( Sawl 19:1-6).

·         A mun            - Ephesa khua

·         Thugen          - Apaulu

·         A gen thu       - Zeisu Khris gup khiatna

·         A za mite       - Um uh

·         Tui kiphum   - Min ki lo lo in Paullu in Tui sungah na phum

·         Kha lam dinmun      - Kha Siangtho ngah nailo

·         Thudotna ngah uh   - Paul in thudotna pia

·         A dot masak              - Na up khit uh ciangin Kha Siangtho na ngah uh maw..

·         Dot nina                    - Tua bang ahihleh kua mintawh ki Baptiaz

·         A thu piakna             - Zeisu Khris mintawh Tui ki phum kik ( neih veina)

                                                - Kha Siangtho ngah in kamtuam pau, kamsang

 

(7).  A ki khelna te et kikna

 

Pasian hong gup khiatna ngahna icih pen ei mau hoihsak thutawh eimau deihdan in lak ziau ding hilo in tanglai mi siangtho te lak bang, ngah bangin ih lak kul ding hi. Ih ki khel ding ahihi. Tua hileh muan huai bek hi, ki cian bek hi. Lai  Siangtho bang lian hi, kici thei bek hi. Tua ahih manin mi khempeuh in ih zak thubang hi a, a um te in bang zop ding ki sam lai, bang ci ki gin ding cihte hoihtak ki en cian kik in. Vantung gam paina dingin Lai Siangtho bangin ki thoi kigin dingin itna lianpi tawh kong zawn hi.

 

(......................lim ki hal hi...............................................) page 43.

 

Pasian in mihing te adingin gup khiatna na sep hong sepsak khit ciangin mihing lampan in hih bangin a kisam te leh tua gupna thu ah Teci te zong ahihi. Gupna ngahzo ta ing ihcih theihna ih kha muanna pen hih Teci thumte hang ahihi.

·         Leitung ah zong Kha Siangtho, Tui, Si om aa, tua te in pawl khat bek ahihi( IJohn 5:8).

·         Hih Teci thumte pen ei lam ah gupna ngahna hong kipsak ahihi. Hih Teci thum aom kei leh gupna ngah ing icih hangin muan huailo hi.

·         Teci thum te Teci panna in

 

(6). Gupna ngah lungdamna dingin Thawh neihte lam ah hong pnag teci te:

(((((((((((((((((((((((....Lim suiah ding hi page 44...........)

 

# Sisan

Zeisu Khris in Singlamteh tung panin a sisan hong buakhia hong luang khia aa, tua sisan in mawhna thaman pan kei hong leizo hong tankhiazo hi ci-in nang lampan upna tawh na sanding bek ahihi. Tua sisan pen kei hangin ka mawhna hangin luang hi cih um in sang in. Mawhna kisik kikna ding ciang pen, ei mawh neihte tavuan ahihi.

 

# Tui

Mawhneih ihihna pan ih suahtak theihna dingin, sisan tawh lei masak ihi a tua ciangin tua mawhna sawpna dingin tui kisam leuleu hi. Tua tui in zong silamteh tung pan hong luang khia  Si leh Tui lak pan tua tui pen ahihi. Ih mawhna te a mai theihna dingin hong tanpa hong ki pia in si leh tui tawh hong tankhia aa, tua tui pen mawhna sawpna ahi Zeisu min tawh tui ki phumna ah ki zangh ahihi.

" Galkap khat in a pangpi teipi tawh sun aa, si leh tui thakhat in luang khia hi(Jn 19:34)."

 

Sisan tawh lei khin ciangin mawhna ki sawp theita aa, tua mawhna sawpna ah tui sung bek ah ki pap lo in mawhna te a khokkhia ding, a siangsak ding min ki sam leuleu hi. Puan ih sawp ciangin satpiang(saban) leh tui ki zangh hi. Tua satpiang tangin mihingte mawhna sawpna ah Zeisu Khris min ki zang hi. Tua Zeisu min in mawhnate hong maisak hogn siangsak min ahihi.

"Amah in ma mipawlte amawhnate sung pan gum khia ding ahih manin amin Zeisu na phuak ding uh hi", ( Matt 1:21).

" Na mawhnate uh ki sikkik unla, na mawhna te uh a maina dingin Zeisu Khris min tawh ki baptaiz un." ( Sawl 2:38).

" Ama min simloh vannuai mite lak ah hong gum khia ding min dang omlo hi". ( Sawl 4:12 ).

" Tua Topa a um mite khempeuh in ama min tawh mawhna maina ngah ding". ( Sawl 10:43).

 

Mawhna sawp nangin tui leh Zeisu min kisam aa, Si leh Tui in kop khat ahih mah bangin tui leh  Zeisu min zong kop khat mah ahihi. Ki khem thei hilo hi.

 

# Kha Siangtho

Kha Siangtho ih cih pen Pasian Kha Siangth ahihi. Pasian Kha Siangtho neilo pi in Pasian mi ki suak theilo ahih manin Teci pang thumte lak ah a thupi mahmah ahihi.

 

Pasian in Kha hi a, ama tat khiatsa mite in mawhna a sawp khit a siangtho khit ciangin a Kha Siangtho tawh ciamteh hi. Mi Siangthote a kicih theihna dingin a Kha Siangtho tawh cidamteh a, laktoh ciangin a ciamteh sa te bek la to ding ahihi. Mi Siangtho laktoh ma sng teng Malep ah ahihi. ( Jn 4:24; IIcor 1:22)

 

Tua Kha Siangtho pen mittang tawh ki mu thei lo a, khut tawh zong ki lang theilo hi. A hi zongin tua Kha siangtho ciamtehna a ngahte pen  a thunget ciangin tua Kha in a muk lawnsak a, ama deih bangin paulo in tua pen kamtuam ahihi. Tua Kha Siangtho in Zeisu Khris Kha ahihi.

 

Amau na sep ciat:

Ni khat ni ciangin ih galpa Satan in hong langpang ding a, Pasian kiangah a tuamtuam in hong nial in ih  mawhna hong zonni ciangin hi bangin teci thumte ei lam ah hong pang ding a,

·         Sisan in          - Ka leisa hi,ka tat khiat sa hi ci ding hi.

·         Tui in             - Zeisu min tawh ki sawp siangsa hi hong ci leuleu ding aa,

·         Kha Siangtho - in zong ka ciamteh sa hi kuamah tawh kisailo hi ci in teci thumte eilam ah hong panciangin tua Satan maizum lel ding hi.

 

 

THU KHUPNA

 

Pasian in akammal ahi Lai Siangtho sungah angaihsutna leh a ngimna te kitel sinsen tak in hong pulak khinzo hi. Gupna ih ngah theih nangin mau hong sep khiatna ei mau lam pan ih up dan ih san dan ih zuih dan dingte ki ciam tak in hong gelh zo ahihi.

 

# Sisan vangliatna

·         Pasian in bang zah in hong it hong langsak

·         Upna hong guan

·         Eima pumpi kha pen ei a ahihlohna lungsim sungah hong hilh

·         Ei pau mi kih huai ihihna honglangsak

·         Mawhna pan ki sik kikna hong pia hong kisik kik sak

 

# Tui ki sapna Zeisu min tawh ki Tuiphum ding

·         Mawhna sawpnang                                      - ( Sawl 22:16).

·         Mawhna maina                                            - ( Sawl 2:38).

·         Zeisu tawh ki tuiphum khopna                  -  ( Kol 2:12, Rom 6:3).

·         Zeisu thupuak man na                                - ( Matt 28:19)

·         Zeisu Khris silhna                                        - (  Gal 3:27).

·         Gupna puan silhna                                      - ( Isai 61:10, Mk 16;16).

·         Dikna puan silhna                                       - ( Isai 1:8;61:10).

·         Mopuan silhna                                             - ( Matt 22:11-13).

·         Khut tawh ki bawl lo vun atna                   - (Col 2:110)

 

Tui sungah ih ki phuam laitak in hong phum sia pa in a kam panin Zeisu minlo tek tek ding ahihi. Ei te pen kamsangte sawltak te nungzui te ihihi. Ephe 2:20: IPet2:21.

 

# Kha Siangtho in ( Kamsang tawh kilang)

·         Mopawi pai nang ki ging kholhna                         - Matt 25:1-3

·         Zeisu Khris a hi cih lahna                                       - Rom 8:9

·         Pasian man hong theisak                                       - Isai11:2

·         Lamman hong lak Kha Siangtho                           - Jn 16:13

·         Suah takna hong pia                                                            - IIcor 13:17

·         Nopna hong pia                                                        - Jn 14:26-27

 

# Zeisu in lampi hi.

Zeisu in lampi hi a, ama totsa lampi a tawn dingin eite hong sam hi.

·         Pasian kimlai bawngkuang sunga hong suak ( ki niam khiatna)

·         Pasian kimlai bawl siatna hong thuak

·         Pasian kimlai mihing bangin hong suak

·         Pasian kimlai thukhen zum ah pai pih

·         Pasian kimlai Kalvary mual ah ki paipih

·         Pasian kimlai Kalvary pan han ah

·         Pasian kimlai han pan Olive mual ah

·         Olive mual pan vantung ah.

 

Lai Siangtho bangin gupna sanna

 

(a). Upna        Zei Khris updan ding

                        Pasian khat bek om hi cih upna

                        Pasian khat bek in guampa hi cih upa

                        Tua Pasian in mihingte gum dingin mihing bangin hong pai hi cih

                        Mihingte mawhna tangin si in, ki vui a, nithum ni in thokik cih upna

                        A sisan tawh honglei khinzo hi cih upna

( b ). Mawhna ki sikkik na

                        Zeisu in Pasian hi cih theihloh mawhna

                        Nisim Pasian thu donloh mawhna

( c ). Zeisu tawh ki vui khopna ahi tui sungah Zeisu min tawh tui ki phumna

( d ). Kha Siangtho ngah in kamtuampau na

( e ). A Siangtho nuntakna na phak matengin delh in ( Heb12:14).

Hih a tunga thute in Pasian hong gup khiatna pen Lai Siangtho sung bang lianin ih san ih ngahna ding a kisam thute ih tom lakna ahihi. Mi khempeuh in hi bangin lak ding sanding upding akisam ahihi. Mi khempeuh in hi bangin lak ding sanding upding a kisam ahihi.

 

Lai Siangtho pen ih umawh bangin letkhiat ding hilo a, Kha Siangtho bek tawh Zeisu Khris lampi man ki telzo bek ahih amah bangin, vantung gam a tung taktak ding thu um mite ih suah nang leh Lai Siangtho bangin sihna a to ngamte suakni ci-in hi laibu tawh ta hong pia in kong hanthawn hi.

 

Tuiphum siate zat ding

Mawhna neih mikhat in mawhna mai in gupna angah theihna dingin amahmah Tuiphum ding sia, leh Zeisu Khris na sep ci-in Liamai 44 bangin panmun nei ciat uh hi. Amah lam ah bang ciang ki sam, siate in bang ci sep ding cina banban in hoihtak in ngaihsut ding hi. Rom 10:10 sungah dik kisakna ngah nangin lungsim sungah ki um hi. Gupna ngah nangin kam in ki mang hi ci-in Lia Siangtho sungah ki gelh hi.

 

Tui kiphum ding Pa/Nu kam tawh aman neihding dotna te:

Dotna : Na khempeuh a piangsak Pasian khat bek om hi ci-in na um hiam?

Dawnna : Um mah ing.

 

Dotna : Tua Pasian in mawh neite gum digin mi bangin hong pai Zeisu hi ci-in na um hiam?

Dawnna : um mah ing

 

Dotna : Mimawh hing na kici hiam?

Dawnna : Mim awh mah hing kici mah ing.

 

Dotna : Ka mawhna tang dingin Zeisu Khris in Si, Ki vei, tho kik takpi hi ci-in na sang hiam?

Dawnna : Sang mah ing.

 

Dotna : Zeisu Khris min tawh tui ki phumna in Lai Siangtho sung bang hi a, mawhna main a hi ci-in na sang hiam?

Dawnna : Sang mah ing.

 

Dotna : Na mawhna pan na ki sik kik hiam?

Dawnna : Ki sik kik mah ing.

 

Tuiphum pa lawh cing;

Sanggam pa/nu in na mawhna pan na kisikkik manin na mawhnate amai theih nangleh Kha Siangtho tawh na ki dim theina dingin min manpha bel Zeisu Khris min tawh tui sungah kong phum hi.

 

Hih bangin a lawh khit ciangin khat bei bek tui sungah pap ding hi. Zeisu min tawh tuiphumna pen Zeisu tawh ki vei khopna ahih manin tui sungah khatbei bek pap ding ahihi.

 

Theihding:

·         Pa, Ta, Kha Siangtho min in Zeisu ahih manin Zeisu min ki zangh hi.

·         Zeisu Khris in khat bek bek han ah ki vui ahih manin tui sungah khatbek bek mah pap ding ahihi.

·         Mipite in tui aki phum khit ciangin thungetsak ding hi.